Kultura

Sinoć je na Pjaci od kina u organizaciji Međunarodnog festivala KotorArt održano veče pod nazivom “Crnogorske muzičke godišnjice” kojim se obilježavaju četiri godišnjice značajne za razvoj i istoriju crnogorske muzike.

U pitanju su 160 godina od rođenja prvog školovanog kompozitora iz Crne Gore Jovana Ivaniševića, 150 godina od osnivanja Crnogorske vojne muzike, 150 godina od izvođenja izgubljene operete Antona Šulca, prvog muzičko – scenskog djela odigranog na teritoriji današnje Crne Gore i 125 godina od rođenja Vide Matjan, po kojoj nosi ime današnja muzička škola u Kotoru.

Govorili su: dr Marijana Kokanović Marković, profesorka Akademije umetnosti Univerziteta u Novom Sadu, Luka I. Milunović, mr Dobrila Popović, samostalna savjetnica za muziku Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta Crne Gore, a rad profesorke ŠOSMO “Vida Matjan” dr Ivane Marić “Vida Matjan, veliki muzički stvaralac i pedagog Kotora druge polovine 20. vijeka” pročitao je njen otac prof. dr Darko Antović.

Dr Marijana Kokanović Marković govorila je na temu “ Jovan Ivanišević u krugu svojih savremenika”.

U fokusu izlaganja Kokanović Marković je predstavljanje Ivaniševićevog stvaralačkog portreta kroz prizmu saradnje sa istaknutim savremenicima i u kontekstu kulturnog života sredina u kojima se obrazovao i u kojima je razvijao svoje umjetničke aktivnosti: Cetinje, Beograd, Novi Sad i Prag.

“Za svog veoma kratkog života od svega 28 godina Jovan Ivanišević ostvario je zapažene rezultate na više polja: kao kompozitor, dirigent, muzički pisac i muzički pedagog. Svojom višestrukom djelatnošću zaslužuje da se njegovo stvaralaštvo istraži i predstavi javnosti.

Rođen je 7. januara 1861. godine u porodici Đura Ivaniševića u selu Donji kraj pored Cetinja, gdje je završio i osnovnu školu.

U vrijeme Ivaniševićevog djetinjstva na Cetinju se kroz rad mladih prosvjetnih i umjetničkih institutcija budio kulturni i umjetnički život. Mladi Ivanišević je na rodnom Cetinju mogao da sluša i muzicirnje prvog orkestra u knjaževini” – kaže Kokanović Marković.

Kako navodi, iako je kasnije živjeo i školovao se u Beogradu i Pragu, Ivanišević je pratio dešavanja u Knjaževini Crnoj Gori, sarađivao sa listovima “Glas Crnogorca” i “Nova Zeta”, slao svoje kompozivije Cetinjskom pjevačkom društvu, i Srpskom pjevačkom društvu “Jedinstvo” u Kotoru, kojem je posvetio i horsku kompoziciju “Laku noć”.

“Veze sa domovinom duboko su utkane u njegov kompozitorski opus” – ističe Kokanović Marković.

Ona je, između ostalog, govorila o Ivaniševićevom pedagoškom radu i afirmaciji u muzičkom životu kako kao dirigent, tako i kao kompozitor.

“Učenik Dragutina Čižeka i Josifa Marinkovića u Beogradu, više muzičko obrazovanje stekao je na Orguljskoj školi u Pragu i na privatnim časovima kod Zdenjeka Fibiha. O njegovim kompozicijama afirmativno su pisali Vaclav Novotni. Otakar Hostinski, Rudolf Kronbauer, a podržao ga je i Antonijin Dvoržak. Instimnu prirodu mladog umjetnika pokazuje sačuvana prepiska sa istaknutim novosadskim poslenicima na polju kulture i umjetnosti Jovanom Jovanovićem Zmajem i Jovanom Grčićrm. Ivanišević je završio školovanje u Pragu, 1889., a iste godine tragično je i izgubio život klizajući se preko zaleđene Vltave” – kaže Kokanović Marković.

Luka I. Milunović govorio je na temu “Crnogorska vojna muzika uz 150 godina od osnivanja”.

Crnogorska vojna muzika je, ističe Milunović, institucija kulture koja je bila veoma značajna za Crnu Goru i razvoj muzike i kulture.

“Vrijeme kada je postojala, način na koji se organizovala i misija koju je uspješno obavljala za svog postojanja do Prvog svjetskog rata čine Crnogorsku vojnu muziku veoma značajnom kulturnom ustanovom, te izuzetno interesantnom temom za proučavanje.

Tada, u formalno još uvijek međunarodno nepriznatoj maloj, siromašnoj državi, počinje da se razvija društveni život, uređuje država i pokreće veliki broj institucija kulture i pregnuća u kulturi.

Bavljenje umjetnošću prelazi sa amaterskog na profesionalni nivo” – kaže Milunović.

Prema njegovim riječima, orkestar Crnogorske vojne muzike, prve profesionalne državne ustanove koja se bavila umjetnošću u Crnoj Gori, formira se angažovanjem Antona Šulca na Cetinju, u jesen 1871. godine.

“Od formiranja do prestanka egzistencije, Crnogorsku vojnu muziku vodila su dva kapelnika Antun Šulc i Franjo Vimer.

Uz zvuke Crnogorske vojne muzike stvara se ambijent gdje pored muzičke kulture na crnogorskome dvoru, gostuju strani izvođači, nastupaju domaći horovi, solisti i instrumentlani sastavi, rade muzičke i plesne škole, a muzika je dio redovnog školovanja.

Pored kapelnika vojne muzike, muzička djela pišu i crnogorski autori. U Knjaževini, odnosno Kraljevini Crnoj Gori do nestanka sa političke karte Evrope teško je bilo zamisliti ma koju iole važniju javnu manifestaciju bez učešća Crnogorske vojne muzike. Nastupi Crnogorske vojne muzike, njenih članova u raznim sastavima, ili individualno, pratili su proslave dinastičkih slavlja, razne javne događaje i kulturno-zabavne priredbe, diplomatske prijeme, ali i ratne operacije Crnogorske vojske” – ističe Milunović.

Mr Dobrila Popović, samostalna savjetnica za muziku Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta Crne Gore govorila je na temu “Antun Šulc u Crnoj Gori tragom izgubljene operete”.

“Značaj Antuna Šulca za razvoj muzičkog života u Crnoj Gori bio je višestruk i dalekosežan. Ovaj vrijedni i svestrani češki umjetnik je nakon djelatnosti horovođe SPD Jedinstvo u Kotoru od 1869. do 1871. godine prešao na Cetinje od 1871. do 1879. godine, gdje je postavio temelje za razvoj muzičkog života, osnovao Vojnu muziku i Prvo pjevačko društvo. Za vrijeme desetogodišnjeg djelovanja u Kotoru i na Cetinju postavio je osnove za razvoj muzičkih ansambala i organizovanog muzičkog obrazovanja. Nadahnut istorijom i muzikom Knjaževine Crne Gore komponovao je crnogorsku himnu Ubavoj nam Crnoj Gori, kao i djela svojstvena opusu vojnih kapelnika (marševi, fantazije, potpuriji). U izvorima se kao izgubljene pominju i njegove dvije operete. Otrkiće Šulceve izgubljene operete Naše narodno uskrsnuće, prvog muzičko-scenskog djela odigranog na teritoriji današnje Crne Gore, baciće novo svjetlo na njegovo stvaralaštvo, kao i na društveni i kulturni kontekst vremena u kojem je živio” – navodi Popović.

Prema njenim riječima, u Istorijskom arhivu u Kotoru nema sačuvanih izvora na osnovu kojih bi se mogla utvrditi tačna godina Šulcovog dolaska u Boku.

“Stevo V. Vrčević piše da je Šulc došao u SPD Jedinstvo 1869. godine i započeo rad sa novoformiranim kamernim orkestrom.

Njegov dolazak u značajnoj mjeri je uticao na obogaćenje repertoara društva, kao i na unaprijeđenje kvaliteta izvođenja, o čemu su izvještavali i strani dopisnici.

Od posebnog značaja za Šulcov dalji rad bila su gostovanja sa društvom Jedinstvo na Cetinju, u oktobru 1870. godine i septembru 1871. godine” – kaže Popović.

Rad “Vida Matjan, veliki muzički stvaralac i pedagog Kotora druge polovine 20. vijeka” dr Ivane Marić pročitao je njen otac prof. dr Darko Antović.

“Škola za osnovno i srednje muzičko obrazovanje iz Kotora 11. 03. 2007. godine, povodom proslave 60 godina od osnivanja, dobija ime po Vidi Matjan, muzičkom stvaraocu i pedagogu.

U ovom radu se, kroz podsjećanje na njen život, rad i djelo odgovara na pitanja čime je Vida Matjan toliko zadužila Kotor.

Ona dolazi u kotorsku sredinu kao zreo čovjek i muzičar, pa je, do tada stečena, dragocjena iskustva mogla da koristi u obradi plodnog kotorskog nasljeđa poznatog po svojoj dugoj muzičkoj tradiciji. Zbog njenog izuzetnog rada kao kompozitora, dirigenta, pijaniste i muzikologa, i primjene ovakve muzičke i sveukupne svestranosti, a posebno u pedagoškoj praksi, kojom je mnoge mlade ljude pripremila za njihov budući kreativni život, dobila je brojna značajna priznanja” – navodi se, između ostalog, u radu dr Ivane Marić.

U muzičkom dijelu programa nastupili su: sopranistkinja Aleksandra Magud i pijanista Dejan Krivokapić koji su izveli kompozicije Jovana Ivaniševića, kao i Vojni orkestar Crne Gore, pod dirigentskom palicom Mila Belevića. Orkestar formiran davne 1871. godine, izvodio je djela iz repertoara Crnogorske vojne muzike.

Međunarodni festival KotorArt, održava se ovog ljeta uz pokroviteljstvo UNESCO-a, Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta i Opštine Kotor, uz podršku EU Kreativne Evrope, kao i brojnih sponzora.

Foto: KotorArt