Kultura

Hrvatsko nacionalno vijeće Crne Gore-Tivat i Boka F- Podgorica upravo objavljuju monumentalnu monografiju “Lekcionar i Pontifikal Kotorske biskupije iz 1166.  godine” (Lectionarium et Pontificale Catharense 1166).

Riječ je o najstarijoj knjizi na tlu Crne Gore ikada. Unesena je kroz portal katedrale sv. Tripuna na dan njenog svečanog otvaranja 1166. godine i tu je služila kotorskim biskupima sve do 1876. godine, kada je evakuisana u St. Peterburg. Za nju su znali svi veliki filolozi 19. vijeća, od Jerneja Kopitara i Vuka St. Karadžića do Franca Miklošiča i Vatroslava Jagića, kao i evropska stručna javnost. No, tek su se danas stekli uslovi da se njeno spomeničko bogatstvo i naučni potencijal predstave u punom sjaju s kritičkom aparaturom.

Pisana je latinskom beneventanom. Original je paleografski raščitala, s biblijskim knjigama sravnila i uvodnu studiju napisala češko-crnogorska klasična filologinja, istoričarka i paleografkinja Lenka Blechová Čelebić, koja je sve ove discipline apsolvirala na Karlovom univerzitetu (osnovan 1348. godine) dakle, na jednoj od najpozvanijih adresa na svijetu za ovu vrstu nauke.

Fototipski blok s komentarima na marginama broji 404 stranice, uvod naučnice s kritičkim aparatom 70 stranica (Kotor i Evropa u XI vijeku) i posebni blok Documenta Catharensia ostatak do 509 stranica na formatu 29x25 cm. Ovo kapitalno izdanje, na koje se praktično čekalo vijek i po, dizajnirao je poznati mađarski dizajner Attila Kapitany.

Originalni manuskript sadrži citate iz ukupno 73 biblijske knjige (Knjiga izlaska, Ezekijel, Poslanica Hebrejima, Psalmi, Zaharija itd.). Naučnica je ove citate prepoznala u broju od preko 1.000, te na margini komentarisala, zajedno sa citatima velikih crkvenih otaca Zapadne crkve (Beda Venerabilis, odnosno Prečasni, Anselmo iz Canterburyja, Izidor Seviljski i dr.).

Posebna vrijednost ovog kritičkog izdanja su napisi unutar rukopisa uneseni beneventanom, pismom korištenim do 14. vijeka, pravne, političke i religijske prirode, koje je ona dešifrirala i kritički editirala na marginama.

Korpus Documenta Catharensia  donosi mnoge nepoznate pojedinosti, počevši od 12. vijeka, u oblasti života i rada Katoličke crkve, te njenih vjernika i naroda Boke Kotorske od medievija do novih vremena i sa naučnog aspekta je izvanredno značajan.

Monografija obiluje imenskim i stvarnim registrom na bazi istraživanja u arhivima Vatikana, Berlina, Kotora, Praga itd. Štampana je u 500 numerisanih primjeraka (Editio numerata), a predstavljanje monografije se planira ovog mjesea u katedrali sv. Tripuna.

U ilustriranom prilogu za javnost predstavljeni su:

1) Prva stranica iz Pontifikala Kotorske biskupije 1166. godine s citatima iz Biblije (Luka evanđelist) i komentarom jednog od velikih crkvenih otaca, Bede Prečasnog (VIII st.), koji je u Kotoru studiran još u XII vijeku;

3) Kratku biografiju naučnice

 Već na prvoj od 404 stranice Pontifikala Kotorske biskupije iz 1166. godine (na slici) uočava se bliskost Kotora XII vijeka s najvišim autoritetima Zapadne crkve (konkretno Bedom Prečasnim, ocem engleske povijesti).

Citati iz Biblije, skriveni u manuskriptu bez oznake, često su palimpsesti-brisani i dopisivani tokom vijeka i vijeka biskupske upotrebe. To se u poslu naučnice činilo kao da traži iglu u plastu sijena. Sad su ovi manuskriptski citati izneseni u tisku na margini (evanđelja, psalmi, poslanice itd.).

Biblijski citati i autoriteti Crkve štampani su jednom bojom (smeđa, vidi sliku), a komentari i primjedbe autorke drugom (crvena). Ova dosljednost je važeća za svih hiljadu citata, odnosno patrističkih i drugih komentara i tumačenja, dok su primjedbe autorke pravne, političke i istorijske materije štampane plavom bojom.