Kultura

Na Rimskim mozaicima u Risnu juče je održano veče posvećeno najstarijoj javnoj biblioteci u Crnoj Gori pod nazivom „Biblioteci opštestva risanskog”.

U ime organizatora NVO „Boche di Cattaro“ i Društva prijatelja Risna obratila se Marina Dulović koja je kazala da u dugoj tradiciji civilizacije kulture, zahvaljujući geografskom položaju i istorijskim okolnostima, veoma važno mjesto u prošlosti Risna, zauzima osnivanje prve javne biblioteke u Crnoj Gori.

“Biblioteka opštestva Risanskog, koju je 1835. godine osnovao Vuk Popović, danas nosi naziv “Veljko Ćatović”. U to vrijeme Risan je imao 1.300 stanovnika i svoju školu. U zavisnosti od uslova u gradu razvijao se kulturni društveni život i ispoljavalo raspoloženje naroda i njegove nesalomljive duhovne snage i energije”, kazala je Dulović.

Kako je navela, bogat kulturni život u Risnu, kroz istoriju je donosio i norme uzvišenog društvenog ponašanja i života u zajedništvu, što se oslikavalo na pozitivnu klimu malog mjesta.

,,Duh prošlih vremena i danas traje što potvrđuje i ovaj program. Želja nam je da se u budućnosti stvore uslovi za adekvatan prostor, kako ne bi samo u ljetnim mjesecima mogli da radimo na unapređenju kulturne i turističke ponude grada”, poručila je Dulović.

Rukovoditeljka Gradske biblioteke i čitaonice Marija Starčević, podsjetila je da se u pisanim tragovima nalazi podatak da je Biblioteka opštenstva risanskog osnovana 1835. godine, po čemu je to i najstarija javna, narodna biblioteka u Crnoj Gori.

,,Prvi pomen biblioteke nalazimo u knjizi Vuka Stefanovića Karadžića “Narodne srpske poslovice i druge različne, kao one u običaj uzete riječi”, štampanoj na Cetinju u narodnoj štampari 1835. posvećenoj Petru II Petroviću Njegošu, među brojnim prenumerantima, sve značajnim personama onoga doba. Preko cijelog lista istaknuto je “Biblioteka opštestva risanskog osnovana” i to razdvojenim slovima, da se što bolje može uočiti. Potom se pominje još jednom 1835. godine kao “Novozavedena biblioteka opštestva risanskog”, takođe, među prenumerantima za prvi broj poznatog almanaha “Ljubitelj  prosveštenija” i “Srpsko-dalmatinskog almanaha” za ljeto 1836. godine. Značajna dokumenta o osnivanju biblioteke nauci nisu poznata, kao i njen statut ili pravila rada. No, ako uzmemo u obzir prilike tog vremena - austrijsku vlast u Boki Kotorskoj, koja sigurno ne bi dozvolila štampanje bilo koje vrste publikacije sa netačnim podacima i činjenicu da je vladika Josif Rajačić, koji je iz prve ruke od Vuka Popovića saznavao o događajima u Risnu, bio sakupljač prenumeranata za “Vukove poslovice”, tu 1838. godinu trebalo bi sa punim pravom uzeti u obzir kao godinu osnivanja risanske biblioteke”- istakla je Starčević.

Ona dodaje da je u radu iz 1986. “Činjenice i pretpostavke o Biblioteci opštestva Risanskog osnovanoj 1835. godine u Risnu”, Alojz Ujes  na osnovu poreskih dokaza, zaključio da se 1856. ili 1867. godine u Risnu pominje Srpska čitaonica, a za koju smatra da je naslijedila biblioteku iz 1835.

Viša bibliotekarka Jasmina Bajo govorila je o istorijatu čitaonica, kao pretečama biblioteka u Boki Kotorskoj.

,,Preteče narodnog bibliotekarstva u Boki Kotorskoj su čitaonice i društva koja su postojala od kraja 18. vijeka do dvadesetih godina 20. vijeka. Na području Kotora početkom 19. vijeka djeluje 11 različitih društava i čitaonica, koje su u većoj ili manjoj mjeri, bile mjesta okupljanja i gdje se promovisala knjiga i čitanje. Nažalost,  nema dovoljno sačuvanog arhivskog materijala u njihovom djelovanju”- kaže Bajo.

Ona dalje dodaje da je prva javna narodna biblioteka u Kotoru osnovana 1832. godine Biblioteka opštestva kotorskog, ali  da o njoj nema sačuvanih arhivskih podataka, već njeno postojanje potvrđuju posredni izvori.

,,Stoga se za najstariju javnu biblioteku u Crnoj Gori smatra Biblioteka opštestva risanskoga o čijem je  radu sačuvano veoma malo podataka. Pretpostavlja se da je osnovao Vuk Popović, najpoznatiji kulturni stvaralac i organizator kulturnog života u Risnu i susjednim mjestima, početkom 19. vijeka. Osnivači biblioteke u Risnu mogli su biti i Vuk Vrčević i Petar Popović, paroh risanski. Nažalost, nemamo sačuvane podatke o knjižnu fondu, članovima, kao ni gdje je biblioteka bila smještena”, navodi Bajo.

U okviru sinoćnjeg programa je ukazano i na potrebu da Risan dobije prostor za održavanje kulturnih manifestacija, kao i da biblioteka, koja je posljednjih godina zatvorena, iako posjeduje knjižni fond od preko 11.000 publikacija, počne da funkcioniše.

Učesnici su nakon programa obišli prostorije biblioteke “Veljko Ćatović”, a Društvo za kulturni razvoj "Bauo" tom prilikom doniralo nekoliko knjiga čiji je priređivač Dušan Medin.