Kultura

Svečana akademija povodom proslave 185 godina rada i obstojanja Srpskog pjevačkog društva (SPD) “Jedinstvo (1839) Kotor, održana je u subotu veče 28. septembra, u crkvi Sv. Nikole u Starom gradu.
 
Svečanosti su prisustvovali patrijarh srpski Porfirije, mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, predsjednik Skupštine Crne Gore Andrija Mandić, predsjednik Opštine Kotor Vladimir Jokić, predsjednica Skupštine Opštine Kotor Maja Mršulja, podpredsjednik Opštine Kotor Siniša Kovačević, sekretarka resornog Sekretarijata Tatjana Kriještorac i brojni predstavnici javnog i kulturnog života.
 
Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije je povodom 185 godina od osnivanja Srpskog pjevačkog društva „Jedinstvo“ kazao: „Dugi niz decenija, ovo pjevačko društvo ukrašava naša bogosluženja i sve naše narodne svečanosti. U poslednje vrijeme, poslednjih 30-ak godina, Srpsko pjevačko društvo Jedinstvo iz Kotora razvilo je svoj rad u raznim pravcima i zaista je zaslužilo najveću pažnju i najveću pohvalu”.
 
Patrijarh Porfirije je čestitao jubilej 185 godina rada Srpskog pjevačkog društva „Jedinstvo“ (1839).
 
„Neka Bog da da, kako stoji na naslovnoj stranici programa “Pjesmom srcu – srcem rodu”, da naša pjesma bude pjesma srca kako bi bila pjesma rodu. A kad je pjesma i kad je rodu onda je i Bogu i svim ljudima dobre volje. Neka vas sve Gospod blagoslovi i da se uvijek ovdje sabiramo, molimo Bogu, trudimo na putu dobra i vrline, a naročito neka Gospod blagoslovi vas”, poželio je patrijarh Porfirije.
 
Naglasio je da ie Kotor grad Istoka i Zapada u svakom smislu te riječi: materijalnom, kulturnom, kulturološkom i u duhovnom.
 
„Kotor je grad otvoren, grad susreta, grad prožimanja stvaralačkog, kreativnog i slava Bogu čitava Boka dobila je ime ili prezime po gradu Kotoru. Ne po njegovom spoljašnjem naznačenju i simbolici, nego po unutarnjoj dinamici, upravo po otvorenosti i spremnosti da svako svakog prihvati, svako svakog prizna i svako svakog zagrli. I to je moguće jedino gdje ima vjere u Hrista, gdje ima vjere pravoslavne još je lakše i još je efikasnije od drugih puteva i duhovnih orijentacija.Zato je moje srce večeras ispunjeno naročito zbog toga što slavimo jubilej hora koji se zove Jedinstvo koji, vraćam se na početak, po svojoj suštini odražava poruku molitve Hristove: da svi jedno budu. Uvijek da budemo jedno, da budemo jedno najprije u Hristu kao pravoslavni hrišćani. Ako smo jedno u Hristu onda ćemo biti jedno u svemu što je dobro, onda će nas isključivo i samo dobro spajati u jedno”, poručio je patrijarh srpski Porfirije .
 
Svečani program su uljepšali glasovi dječijeg, omladinskog i mješovitog hora SPD “Jedinstvo" pjesmama “O Srpska mlada”, “Marija slavna”, “Hajde da širimo ljubav”, “Kirie eleison”, “Hriste Spase”, “Ne rugaj se”, “Orahovcu bašto rajska”, “Liturgia Domestica” i Himnom Srpskog pjevačkog društva “Jedinstvo”.
Dirigenti na svečanoj akademiji bili su mr Mihajlo Lazarević (mješoviti hor) i Ivana Krivokapić (dječijii i omladinski hor), dok je narator bio  Dušan Davidović.
 
Prisutnima se  obratio  podpredsjednik SPD “Jedinstvo” Petar Bukilica. koji je govorio o postanku, simbolici imena i najznačajnijim datumima vezanih za ovo vjekovno društvo.
 
“Samo ime koje u punom nazivu glasi Srpsko pjevačko društvo Jedinstvo 1839. u Kotoru najbolje opisuje naše društvo. Dakle, srpsko je zato što su ga osnovali članovi 13 uglednih srpskih porodica iz Kotora koji su godinu dana prije osnivanja Jedinstva sagradili i velelepni Srpski palac, na trgu ispred ovog hrama, u kojem je danas Muzička škola, a u kome su bile smještene brojne srpske organizacije i društva pored Jedinstva, koje su tu prvo uselilo. Sve te organizacije i društva ili su proistekle iz Jedinstva ili su njihovi osnivači ili najveći broj članova dolazi iz Jedinstva, npr. Srpska čitaonica, Srpska radnička partija, Dobrotvorno društvo Sv. Đorđe, Srpska narodna garda,  Srpski tamburaški zbor, Srpska muzika i brojni drugi. Ta odrednica srpsko u našem imenu, ni na koji način nije bila smetnja pripadnicima svih ostalih vjera i nacija koje su živjele u Kotoru da budu naši članovi”, kazao je Bukilica naglasivši da  u njihovim  izvodima stoji “ članom SPD Jedinstvo može postati svaki pošteni i rodoljubivi građanin”.
 
Navodi da je, zbog austrijske vlasti koja je tada  dozvoljavala isključivo okupljanja na kulturnom nivou,  bilo najlakše  registrovati pjevačko društvo, iako se to Društvo bavilo svim segmentima društvenog života kotorskih Srba.
 
“Jedinstvo je riječ koja je dodata našem imenu 1869. godine, nakon prve ozbiljnije krize u radu Društva koja je nastala usled nesuglasica i razmirica između pjevača i horovođe Špira Jovovića. Pošto su se nesuglasice prevazišle namjerno je uzeta riječ jedinstvo da bi se prevenirale buduće slične situacije. Tu situaciju je na najbolji način riješio mudri prota koji  je sve koji su protestvovali sakupio u jednoj sobi i sa rukom na Jevanđelju rekao da nemaju pravo da prave razdor u Jedinstvu, jer im to ne dozvoljava naš nebeski zaštitnik Sv. Sava. Naime, prvi Srpski  arhiepiskop Sava Nemanjić, koji je 1219. odnosno 1220. godine osnovao Zetsku episkopiju, na tada kotorskoj Miholjskoj Prevlaci, bio je izuzetno poštovan u Boki”, objasnio je Bukilica i dodao  “ tada je donesen novi Pravilnik koji je definisao da Sv. Sava postane krsna slava Društva, a ujedno je definisana i društvena zastava crveno, plavo, bijela trobojka, sa zlatnim likom Sv. Save u sredini, oivičenim imenom Društva.”
 
Godine 1889. svečano je izvedena himna SPD “Jedinstvo”, koju je na riječi prote Jovana Sundečića komponovao italijanski kompozitor Dionizije de Sarno San Đorđo.  U Kotoru je spjevana i prva himna Sv. Savi "O srpska mlada nevina čeda" koju je na tekst prote Jovana Sundečića komponovao Đovani Salgeti. Po riječima Bukilice, Kotorska gradska muzika je vjerovatno jedini orkestar na svijetu koji svake godine na Savindan svira Himnu Sv. Savi u formi koračnice, kao kombinaciju ove dvije himne.
 
Društvo je zvanično registrovano 1839. godine  i to na italijanskom jeziku, zvaničnom jeziku Austro-Ugarske carevine.
 
“ I na kraju, u našem imenu stoji geografska odrednica u Kotoru. Zašto su naši preci imali potrebu da u imenu našeg društva ubace tu geografsku odrednicu? Zato što su željeli da naglase da je SPD Jedinstvo autohtono kotorsko društvo koje nema ni mentora ni finansijera sa strane. Jedini mentori našeg društva su naš nebeski zaštitnik Sv. Sava i zavjetne misli naših osnivača kojih se i mi danas pridržavamo i nećemo dozvoliti da se to mijenja”, kazao je Bukilica.
 
Petar Bukilica se u svom govoru posebno obratio patrijarhu Porfiriju.
 
“Vaša svetosti, u istoriji i u našim hronikama su zabilježeni svi srpski patrijarsi koji su bili pokrovitelji naših proslava, koji su bili naši počasni članovi i koji su nam dodjeljivali Ordene Sv. Save, a imamo ih četiri na koja smo ponosni, ali Vi ste prvi patrijarh koji lično prisustvuje našoj Svečanoj akademiji. Učinili ste nam veliku čast i zadovoljstvo i zato Vas pozdravljam jerusalimskim pozdravom: Blagosloven onaj koji dolazi u ime Gospodnje.
Trenutno nemamo ni grančice masline, niti palme, ali Vam to iz srca govorim”, poručio je Bukilica.
 
Bukilica se zahvalio na prisustvu i podršci predstavnicima Opštine Kotor.
 
“Opština Kotor je prepoznala naše Društvo kao Društvo od posebnog značaja za grad Kotor i odredila posebnu stavku u budžetu za njegovo finansiranje. Danas mi  imamo horsku sekciju, tamburašku sekciju, literarnu sekciju, sekciju za manifestacije, organizujemo likovne izložbe, promocije knjiga, bavimo se književno izdavačkim radom, a povremeno radimo i dramske projekte. Imamo tri hora, mandolinski ansambl, više od 100 aktivnih članova… To je nešto čime se ponosimo bez lažne skromnosti i time se ponosi grad Kotor, a dozvolite mi da kažem i da bi to bilo nešto čime bi se ponosili i mnogo veći i mnogoljudniji gradovi, nego što je Kotor. Zahvalni smo i za odluku Skupštine opštine Kotor o dodjeli opštinskih prostorija SPD Jedinstvo,  koja još uvijek nije realizovana zbog formalno pravnih smetnji, ali se nadamo da će se uskoro naći modalitet da se i ta odluka realizuje”, rekao je Bukilca.
Kako je kazao Društvo ne bi opstalo 185 godina da nije imalo podršku građana, braće i sestara.
“Molimo vas da nam i dalje budete podrška pa za 15 godina, ako Bog nam da zdravlje i snage, da svi zajedno proslavimo dva vijeka SPD Jedinstvo u skladu sa stihovima naše himne: U Jedinstvu i s Jedinstvom svem na susret sm’jemo poć i  Bog je tamo gdje je sklad, on će s neba blagoslovit naše trude i naš rad”, poželio je Bukilica.
 
U svojoj besjedi prof. dr Darko Tanasković  naglašava da je “blažen, te  i pored svih nedaća, srećan i neuništiv narod koji svoju vjeru čuva u kamenu i u pjesmi”.
 
“Nigdje to nije tako jasno i elementarno sjedinjeno, spregnuto i izraženo kao u srpskoj svetosavskoj Boki i uopšte na našem Primorju”, kazao je Tanasković.
 
Podsjetio je na vrijeme kada je Vladika Nikolaj Velimirović  posjetio Boku, a SPD “Jedinstvo” postojalo već šest decenija.
 
“A umni i osjećajni mladi bogoslov kao da je pišući o Bokeljima, pisao o njemu, o Jedinstvu, o pleminitoj ideji na kojoj je nastalo i o nacionalnoj, čovjekoljubivoj misiji koju je neodstupno i posvećeno vršilo sve do danas, sve do večeras.
Jedinstvo je živa metafora svetosavskih srpskih vrlina. Stameno je kao kamen, a tanano i lelujavo kao duša željna uspinjanja, stremljenja ka visinama ali i susreta sa bližnjim, zagrljaja samo ako je čovjek. Upravo kao lokalne planine, ljubičaste gore, granitne do svoda, napisao je veliki Dučić, a u velikoj poeziji ništa nije slučajno. Ona je naučnija od svake nauke i nikada ne griješi. Nije Dučić uzalud doživio, osjetio da se ove gore uspinju do svoda. Svodovi pod kojima se podizalo Jedinstvo najčešće su kao i danas bili kameni crkveni svodovi”, govori Tanasković, te dodaje ”zajedno sa tim kamenjem, kako neki kažu, ovi svodovi crkava svjedoče o neiskorjenjivoj uraslosti pravoslavnog srpskog kamena u ovo zavjetno tle Svetosavlja. Pjesma i kamen, zatočnici pravoslavne vjere srpske, istinski temelji i dosezi srpskog svijeta, o kome se danas svašta zlonamjerno može čuti, ali se njegovi kameni čuvari ne mogu nikada do zatiranja poništiti, a pjesma ućutkati.”
 
Naznačio je da SPD  “Jedinstvo” uvijek  bilo ondje gdje je trebalo dostojanstveno i vedro pronijeti duhovne i umjetničke vrijednosti srpstva i to vjerno svome imenu u jedinstvu.
 
Tekst: Nataša Jotić
Foto: Radio Kotor