Kultura

U organizaciji Društva prijatelja grada Perasta i Festivala gudača u Muzeju grada Perasta, sinoć-uoči današnje Fašinade, održan program pod nazivom ,,Kulturna baština grada Perasta – veče poezije, muzike, tradicije“, povodom šest vjekova odkad se bez prekida baštini taj običaj.

Prisutne je najprije pozdravila dokumentaristkinja i magistrica međunarodnih odnosa Jelena Čečur.

,, Činjenica je da je obaveza, između ostalog, da se kroz obavljanje muzejske djelatnosti stvaraju uslovi da se sačuvaju prirodna, civilizacijska i kulturna i materijalna i nematerijalna dobra, kao dio nacionalne i opšteljudske baštine, radi zadovoljavanja kulturnih, naučnih i obrazovnih potreba pojedinca i društva. Međutim, to nije samo obaveza Muzeja i muzejskih poslenika, već obaveza svih nas u zajednici da održimo onaj amanet u formi kulturne baštine koji su nam ostavili naši preci. U toj službi, a u čast ovog drevnog običaja, organizuje se i ovaj kulturno-umjetnički program, koji predstavlja spoj tradicije, muzike i poezije. Tačnije priče o jednom važnom običaju za Perast, Boku i Crnu Goru kakva je Fašinada, tradicije i vještine izrade peraške delicije, doživljaja umjetnosti kroz muziku i poeziju koja se stvarala i/ili znala čuti u Perastu i ima za cilj da predstavi kakav je to Perast bio grad nekada.

Slojevi kulturnog taloženja sačuvali su i izdvojili Perast kroz duh visoko razvijene sredine koji je sačuvan i danas traje. Očuvanje i stalno podsjećanje na ugled, moć i znanje, vrijednosti su koje i mi danas ističemo i na njih podsjećamo”, kazala je Čečur.

O značaju tradicije za dršutvo, kao i samom običaju, govorila je Tina Braić Ugrinić, arhivistkinja Istorijskog arhiva Kotor i članica Društva prijatelja grada Perasta.

,,Naziv Fašinada je romantizam i lokalizam, nastao od italijanskog fascinareta što u prevodu znači dovlačenje ili fascia -povez, traka, veza. Fašinadom se ranije u Boki označavao zajednički obavezni, javni rad na objektima a u ovom slučaju odnosi se na uspomenu izgradnje ostrva. Po Fašinadi su Peraštani posebni, izdvajaju se od ostalih bokeljskih i primorskih mjesta, jer ona podrazumijeva jedinstveni i stari običaj kojim se svakog 22. jula slavi nastanak školja Gospe od Škrpjela.

U ritualu učestvuju isključivo muškarci, dok ih žene gledaju i mašući podržavaju sa kopna, budeći asocijaciju na stara vremena, kada su Peraštani plovili dalekim morima, dok su njihove majke, suprugi i kćeri sa kopna bdile i molile se da se zdravo vrate.

Iako nije potekla od obreda, već vjekovima je Fašinada dio tradicije Peraštana koji je praznuju poštujući čitav niz simboličkih radnji. Fašinadom je postavljen cilj-duhovni- slavljenje Gospe zaštitnice i praktični-održavanje školja, svetilišta jer uzburkano more tokom godine lako prodre u tlo, vještački izgrađeno. Cijeli ovaj čin sadrži niz radnji koje podsjećaju na stare, ritualne, prehrišćanske. Najprije muškarci odlaze barkama na kraj Perasta, na Pošovo, gdje kako se u narodu kaže beru to jeste sakupljaju kamenje. Zatim se barke vezuju špagom odnosno konopom jedna za drugu, te napunjene kamenjem i ukrašene jablanovim granama plove veslima u suton uz obalu od Luke ka Penčićima, sve do najbliže tačke školja da bi zatim pravolinijski stigli do njega. To je put kojim se nekada plovilo do ostrva, kako bi se izbjegao eventualni napad turskih lađica iz susjedstva. U ovoj činjenici krije se i razlog neučestvovanje žena u samoj procesiji. Nekada su u Fašinadi učestvovali samo odrasli muškarci kao simbol snažnih očeva i muževa koji brane svoje nejake, dok u novije, mirodobsko vrijeme u barkama mogu biti muška djeca”-pojasnila je Brajić Ugrinić.

Ispred organizatora Festivala Gudača prisutnima se obratila Marina Dulović.

,,Zanimanje i valorizovanje materijalne baštine u turističke svrhe posljednjih godinu Perastu je krenulo uzlaznom linijom, što se ne može reći i za nematerijalnu kulturnu baštinu kao sastavni dio unaprijeđenja i napretka kroz demografski, sociološki, ekonomski i kulturni segment. Javljaju se novi načini i stremljenja da naslijeđe dobije značaj koji po svoje važnosti svakako ima, kao i dobroj praksi identifikovanje i dokumentovanja nematerijalne kulturne baštine Perasta, grada koji sve više postaje grad hotel sa ekskluzivnim smještajnim kapacitetima, novim interesovanjima i istraživačima. Veoma je važana svjest lokalnih aktera, zaposlenih u ustanovama kulture da se ozbiljno radi na istraživanjima nematerijalne kulturne baštine, kako ne bi i taj dio naše istorije postao zaboravljen, neistražen ili u najgorem slučaju izobličen”- poručila je Dulović.

O peraškoj torti kao nematerijalnoj kulturnoj baštini i očuvanju starog recepta govorila je predsjednica Društva prijatelja Perasta Marina Brainović.

,,Izrada ove poslastice u Perastu datira još od vladavine Mletačke republike  Zahvaljujući zalaganju Milenka Pasinovića 2016. godine ova poslastica uvrštena u listu nematerijalne kulturne baštine zajedno sa dobrotskom tortom. To je specifična poslastica napravljena od jaja, maslaca, badema sa dodatkom kore limuna i Maraskina- specifične vrste likera dobijenog od košpice višnje. Njena posebnost se ogleda i u tome što se i kora i fil peku tako da tako termički obrađena može dugo da traje. Zbog toga su Peraštanke ovu poslasticu slali svojim muževima koji su plovili

Perast je takođe poznat po još jednoj poslastici- peraškim bobima koji se prave od masti, šećera i jaka i prže se u dubokom ulju takođe se radi o poslastici koja može dugo da traje, a tradicionalno se priprema uoči korizme”, kazala je Barainović.

U muzičkom dijelu programa nastupila je sopranistkinja Milica Zdravković uz klavirsku pratnju Marine Dulović.