Kultura

U Riznici Srpske praoslavne crkvene opštine Kotor, protojerej stavrofor dr Miloš Vesin, profesor Bogoslovskog fakulteta "Sveti Sava" u Libervilu, paroh čikaški, juče je održao predavanje na temu "Sveto pismo i Sveti oci o krivici".

Na početku je istakao da nema krivice bez onoga što se u Crkvi zove grijeh (promašiti cilj - po izvornom značenju u grčkom jeziku).
“Danas prisustvujemo jednoj više nego haotičnoj situaciji u svijetu i kada govorimo o globalnim problemima kažem ljudima da se time ne bave. Nemojmo se pitati zašto Amerika ne može da razumije Rusiju ili Istok ne može da razumije Zapad. Pitajmo se zašto imamo sve više razvoda, sve više nefunkcionalnih brakova, sve više ljudi u okviru jedne porodice gdje ne može brat sa sestrom, brat sa bratom, sa komšijama… To nam je osnovni problem i osnovna briga jer se tu začinje ta krivica u međuljudskim odnosima”, kazao je prof. Vesin, podsjetivši da je prof. Vladeta Jerotić smatrao da je poznati švajcarski analitičar Robert Štrugl bio u pravu kada je u prvom separacionom strahu osjetio razlikovanje između dobra i zla, odnosno ono što se dešava još u utrobi trudne žene.

Prisjećajući se 1978. Kada je štampana, kako je naznačio, jedna od najboljih knjiga uopšte o problemu krivice, kao jednom od egzistencijalnih problema po učenju Martina Hajdegera, njemački izdavač je na korice te čuvene Štajnove knjige stavio sledeće riječi: “Krivica počinje u ljubavi, nezamisliva je bez ljubavi i samo će ljubavlju, ma kako to paradoksalno bilo, moći da se iscijeli. Među svim čovjekovim datostima krivica je najgora, ali istovremeno i ona sa najviše nade u sebi. Krivica je iskustvo antiživota, antizajednice, antiljubavi. Kao granica i kao prazan prostor bića, ona dovodi čovjeka dotle da ostvari sve ono što je nasuprot zajednici, ljubavi, suprotno dakle svemu onome što on želi”, kaže prof. Vesin.
Suštinski, nastavlja dalje, osjećaj krivice se javlja kada u nama prevlada svijest o tome da je učinjen neki prestup, bez obzira da li je prekršena neka zapovijest, da li je provrijeđena Božija riječ, zakon, ili, ono što najdublje pogađa, da li je povrijeđen neki međuljudski odnos, da li smo jedno drugome krivi za nešto.
“Čovjek svoju krivicu tada dokazuje priznanjem krivice, a mi hrišćani što ćemo imati smjelosti da stanemo jedan pred drugoga i kažemo: “izvini, oprosti”. Ali, to je izgleda najteža riječ koja prelazi preko naših usana, to “izvini i oprosti”, rekao je prof. Vesin.
Mnogi, nastavlja dalje, žive sa krivicom godinama, ali je ne prepoznaju, pa otuda nema ni želje za pokajanjem.
“Sa krivicom je veoma povezan stid. Sv. Jovan Damaskin, jedan je od, slobodno možemo reći začetnika prave, dubinske psihologije. Nije ona nastala tek od Frojda, Junga, Adlera i ostalih. Ne, ona se tada formirala kao nauka u okviru psihologije i medicine donekle, ali suštinski, prvi pravi dubinski analitičari su bili sveti oci i podvižnici , jer su se prvi osmjelili na korak samoispitivanja i samoposmatranja. To je ono što nam je potrebno svakoga dana – introspekcija. I kaže Sv. Jovan Damaskin da je “stid strah koji se javlja uslijed očekivanja osude” i to je najviši stepen osjećanja. Naš narod kaže “nit se Boga boji , nit se ljudi stidi” i mi to imamo sve više danas u svijetu”, navodi prof. Vesin.
Govoreći o postojanju krivice u Starom zavjetu podsjeća da je prvi prestup, prva krivica od Adama i konstatuje da su ljudi 21. vijeka po mentalnom sklopu istovjetni: “ponašamo se po matrici koju nam je ostavio Adam”.
“Biblija nije nikakav skup lijepih priča i pouka koje imaju neko prenosno značenje. Ne, to je apsolutno jedan dokumenat koji svjedoči o tome koliko je čovjek nepromijenjen. Izmijenile su se okolnosti koje se mijenjanju u svakom vremenu, ono što nas okružuje, ali mi sami ostajemo isti”, kazao je prof. Vesin.
Podsetio je na ljude sa “ovih prostora koji su bili iznad okolnosti”.
“Koliko su u svoje vrijeme prota Bogoboj Milošević, kao jedan od prvih koji je imao mudrosti ali i smjelisti da organizuje vjersku nastavu u ono doba (u 60 -tim godinama), pa poslije njega i prota Momo zbog mnogo toga što je činio, a da ne govorim opet o onih 30 bisernih godina mitropolita Amfilohija ovdje u Crnoj Gori. Nisu li se oni svako na svoj način i svaki od sveštenika mitropolita Amfilohija na svakom mjestu, nisu li oni upravo pokazali da se može biti iznad okolnosti. Jer, da su htjeli da budu ispod okolnosti danas Crna Gora i pravoslavlje ne bi izgledali ovako”, kazao je prof. Vesin.
Govoreći o Adamovom sinu Kainu, kaže da izgleda kako nije naučio ništa od svog oca, pa “riječima savremene psihijatrije postaje prvi opsesivni neurotičar ljudske istorije”.
“Kod njega se začela i zavist i ljubomora jer, iako prinosi najboli dio svoga rada, čini to bez učešća srca. Bog, kada Kain učini zlo, kada ubija brata (Avelja), pita ga “a što ti se lice namrgodi”. Čovjek kada je miran, kada je čiste savjesti “vedrinom sija””, kaže prof. Vesin.
Po njegovim riječima to je prvi pomen  fiziognomije (spoljni izgled čovjeka, kao izraz unutrašnjih osobenosti) i psihosomatskog stanja u Bibliji. Dodaje i da psihosomatičari kažu da je danas 90 % svih oboljenja, čak i velika količina kancera, isključivo psihosomatskog porijekla, a da je osmjeh izraz lica koji se najdalje vidi.
Podsjeća da, za razliku od Starog zavjeta riječ krivica uopšte ne spominje u Novom zavjetu.
 “Umjesto krivice, Novi zavjet koristi riječ grijeh, koji je ništa drugo nego projava te krivice. Koje su bile prve riječi prorka Jovana i krstitelja kada je ugledao Sina Božijeg Iskupitelja? Bile su to riječi: “Evo jagnje Božije koje uzima na sebe grijeh svijeta”. On je došao da bi uzeo svu tu krivicu nagomilanu kroz vjekove i da bi čovjeka opravdao, da bi ga izmirio sa Bogom. Hršćanske vrline koje navodi Sveti apostol Petar, vjera, znanja, uzdržanje, trpljenje, pobožnost, bratoljublje, ljubav, očišćenje od grehova, nisu li ono što nam i danas najviše nedostaje u interpersonalnim odnosima, na nivou porodice, familije, prijatelja, komšiluka, gradova, država, kontinenata”, konstatuje prof. Vesin.
Oslobađajući čovjeka grijeha, Hristos grijeh uzima na sebe i što je najveća utjeha za čovjeka ti grijesi, kako ističe, su zaboravljeni.
“Oprostiti znači vratiti nekoga u njegovo prvobitno dostojanstvo koje je imao u vašem životu. Kako je Hristos oprostio? Oprostio je kroz molitvu - “Oče oprosti im jer ne znaju što rade”… Apostol Pavla poziva da se ne koriste rđave riječi već one koje donose blagodat onima koji slušaju - “Ne žalostite Duha Božijeg kojim ste zapečaćeni za dan izbavljenja”, rekao je prof. Vesin.
Zaključio je da se čovjek danas često vještački ispunjava osjećajem krivice i da živi jedan potpuno neprirodni način života.
“Radujmo se ovome što imamo, radujmo se svjetlosti, radujmo se Bogu kao izvoru naše svjetlosti, kao našoj nadi i kao razrješenju svih naših nedoumica i kao onome koji jedini djelotvorno može da razriješi svaku našu krivicu”, poručio je prof. Vesin
Za dolazak u Kotor kazao je da predstavlja “jednu vrsta emotivnog duga prema uspomeni na čuvenog protu Bogoboja Miloševića i velikog protu Momčila Krivokapića i isto tako na protinicu Smiljku.
Organizator predavanja bila je Srpska pravoslavna crkvena opština Kotor, a prisustvovali su mu i predsjednica Skupštine opštine Kotor Maja Mršulja i potpredsjednik Opštine Kotor Siniša Kovačević.

Tekst i foto Irena Mačić