Kultura

Tekst: Biljana Marković

Foto: Radio Kotor / B.M.

Svečana akademija Bokeljske mornarice Kotor održana je danas u koncertnoj dvorani Škole za osnovno i srednje muzičko obrazovanje “Vida Matjan” (Crkvi Sv. Duha), uz prisustvo brojnih zvanica iz kulturnog I javnog života, te predstavnika Opštine Kotor, Kotorske biskupije, Konzulata Republike Hrvatske, hrvatskih bratovština Bokeljske mornarice iz Splita, Rijeke, Pule i Zagreba.   

Pozdravljajući prisutne predsjednik Bokeljske mornarice Kotor (BMK), Denis Vukašinović, ocjenio je da 13. januar predstavlja ključni datum u istoriji Kotora i Boke, označavajući dolazak moći Svetog Tripuna i utemeljenje zaštitničke uloge grada.

On je kazao da su kroz vjekove, građani Kotora, crkvene i svjetovne vlasti, uz Bratovštinu kotorskih mornara, te od 19. vijeka promjenom naziva u Bokeljsku mornaricu, svečano obilježavali ovaj datum, zajedno s 3. februarom, danom mučeništva Sv. Trupuna, kao svoje najvažnije blagdane i svečanosti, ne samo grada, već cijele Kotorske biskupije.

“Postoje brojni zaključci istraživanja bogatog fundusa arhivske građe eminentnih istoričara, poput Josipa Đelčića, Miloša Miloševića, Antuna Dabinovića, Slavka Mijuškovića, Antuna Sbutege i drugih, da je Mornarica zasigurno bila prisutna i mnogo prije 809. godine, jer je pomorska aktivnost Kotora bila intezivna na Jadranu kroz trgovačke I vojne aktivnosti I tokom sedmog I osmog stoljeća, dok je 13. Januar 809. Godine Bokeljska mornarica Kotor uzela kao datum svog osnivanja, neraskidivo se vezujući za Sv. Tripuna I donošenje njegovih moći u Kotor”, naveo je Vukašinović.

Bokeljska mornarica je u svojoj viševjekovnoj i bogatoj prošlosti bila, kako je rekao, stožer, promoter i glavni sudionik vanjske proslave Tripundanskih svečanosti, gdje je u tijesnoj saradnji sa Biskupijom i gradskim vlastima uzimala učešće 13. januara i 3. februara.  

“Među najstarijim poznatim je dokument iz 17. januara 1417. godine u kojem se opisuje na koji način se obavljala svečanost u slavu zaštitnika grada Kotora - Sv. Tripuna. Na zasijedanju Velikog i Malog vijeća navedenog dana se odlučuje o obavezama Rektora grada, plemića i Bratovštine mornara i građana u odvijanju ove svečanosti. Što je najvažnije, u dokumentu se naglašava da se procesija gradom sa glavom i moćima sveca održava već dugo vremena, kako je napisano prema Starom običaju”, kazao je Vukašinović.

Dodaje da je posebno zanimljiv arhivski dokument koji navodi odluku Mletačkog senata o ukidanju Tripundanskih svečanosti od 13. novembra 1566. godine. Odluka se, navodi, temelji na pritužbi građana tokom tri dana proslave u kojim je Mornarica preuzimala ključeve grada i normativnu vlast u Kotoru, pri kojem je imala i mogućnost oprosta zakonskih kazni i drugih opterećenja građana, samo ako nisu počinjena ubistvom.        

“Znajući taj običaj mnogi razbojnici iz okoline su dolazili u Kotor i tokom pomenutog perioda tražili oprost admirala Mornarice, međutim izazivali su i sporadične nerede, što građanima nije odgovaralo i koji su se žalili. Interesantno je da je uprkos izričitoj zabrani Mletačkog senata, tradicionalna proslava u narednom periodu ipak nastavljena”, rekao je Vukašinović.

On je naglasio da je trenutno najstariji dokument koji opisuje održavanje skupštine Bratovštine kotorskih mornara na dan 13. januara iz 1568. godine, te se kasnije uz brojne dostupne arhivske dokumente potvrđuje od 1632. godine, pa sve do sredine 20. vijeka kada tokom vladavine komunističkog uređenja SFRJ biva ukinuto.

Po padu Mletačke republike dolazi do nestabilnog perioda za cijeli region, pa tako i za Kotor i Mornaricu koja ulazi u napore kako bi zadržala osnovnu funkciju, tradiciju i privilegije koje je do tada vjekovima uživala.

“Dolaskom privremene ruske vlasti u Boki 14. Januara 1807. Admiral antun Rosi moli predstavnika ruskih vlasti Stefana Sankooskog guvernera provincije Boke Kotorske da prihvati drevne privilegije Mornarice I da u skladu sa tim pomilije, to jest pusti iz zatvora l Antuna Pasinovića. Guverner Stefan Sankooski pošto je odobrio pšroslavu Sv. Tripuna prema starim privilegijama dopušta I oslobađanje Antuna Pasinovića iz zatvora. Nakon samo par godina, 29. Juna 1811. Godiine, te u skladu sa dekretom koji je ruski car donio 19. Aprila 1811. Prema kojem u članu 149 naređuje ukidanje bratovština I pripajanje njihove imovine Upravi javnih dobara. Time dolazi do prvog privremenohg gašenja Mornarice još od početka njenog djelovanja u trajanju više od hiljadu godina”, kazao je između ostalog Vukašinović.

U periodu privremene uprave dviju vlada Boke i Crne Gore 1813. i 1814. godine bilježi se podatak kako je obnovljena svečana proslava Sv. Tripuuna u Kotoru 1814. godine, uz učešće Mornarice, kao i crnogorskog vladike Petra I koji je prisustvovao misi u katedrali.

Vukašinović je kazao da tokom duge austrijske vladavine, namjesnik za Dalmaciju, grof Wenzel Lilenberg daje saglasnost i 1833. godine se formalno obnavlja Kotorska mornarica koja se vraća aktivnostima proslave Tripundanskih svečanosti, bez davanja privilegija koje je imala tokom mletačke vladavine.

Na temu “Vojna uloga Bokeljske mornarice tokom povijesti” govorio je Slavko Dabinović.

Za doprinos razvoju Mornarice zahvalnice su dodjeljene: Srećku Pilastru, Antonu Vukičeviću, Zlatku Mračeviću, predsjedniku Opštine Kotor Vladimiru Jokiću, u čije ime je preuzeo potpredsjednik Nebojša Ševaljević, zatim Skupštini opštine Kotor, ispred koje je preuzela predsjednica Maja Mršulja, ad Luka Kotor, preuzeo direktor Ljubo Radović, Turističkoj organizaciji Kotor, preuzeo direktor Jovan Ristić, Kotorskoj biskupiji, preuzeo don Robert Tonsati i Državnom arhivu Kotor, ispred koje je zahvalnicu preuzeo Joško Katelan.  

Na Svečanoj akademiji Bokeljska mornarica Kotor potpisala je Sporazum o saradnji sa podružnicama Tivat i Herceg Novi, a zatim je parafiran Sporazum o saradnji sa hrvatskim bratovštinama Bokeljske mornarice 809 iz Splita, Rijeke, Pule i Zagreba koje su do raspada SFRJ takođe bile podružnice matice Kotor.