Kultura

Sinoć je na terasi Pomorskog muzeja Crne Gore Kotor održana promocija monografije „Grbovnik Boke Kotorske“ dipl. ing. Leonida Kampea. Pored autora, govorili su kustos Ilija Mlinarević i Radojka Abramović, rukovoditeljka muzejskog sektora.
Kako su naveli iz Pomorskog muzeja, stručnim radom je obuhvaćena cjelokupna heraldička baština Boke Kotorske sa Budvom, od nastanka prvih porodičnih grbova u XIII-XIV vijeku do posljednjih grbova nastalih u XIX vijeku. Obrada je vršena na savremen način i po svim načelima heraldičke nauke. Autor se koristio publikovanim i nepublikovanim izvorima i relevantnom literaturom. Posebna vrijednost leži u tome što je autor konsultovao arhivske fondove i zbirke koji se čuvaju u Istorijskom arhivu Kotor, u Veneciji, Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, Bavarskoj državnoj biblioteci i drugim arhivskim i bibliotečkim ustanovama u Kotoru, Zagrebu, Zadru i Rusiji.
Osvrt Jovice Martinovića, arheologa u penziji na ovo djelo pročitao je Mlinarević.
“Prije više od 10 godina upoznao sam se sa radovima na sakupljanju i obradi cjelokupne heraldičke baštine Boke Kotorske sa Budvom, našeg Kotoranina sa stalnim radom u Beogradu, dipl.ing. Leonida I. Kampea. Iako nije iz humanističke branše i bez nekih posebnih predznanja u ovoj materiji, Kampe je upornim radom na sistematizaciji i proučavanju skromne literature o heraldičkoj baštini ovog područja, ali koristeći postojeće arhivske izvore, te zahvaljujući radu na terenu uspio da sakupi najveći dio građe o grbovima porodica naše Boke Kotorske sa Budvom.
Zahvaljujući istovremeno svojem crtačkom i tehničkom umjeću uspio je da vjerno predstavi crtežima ne samo štitove i grbove sa njihovim simbolima, već njihove tzv. ukrase: plaštove, šlemove, perjanice, krune i slično. Budući da sam se i sam dosta zanimao heraldikom našeg kraja, počeli smo vrlo uspješno da sarađujemo i pravimo razne kombinacije u cilju što bržeg izdavanja ovog vrijednog priručnika. Ja sam u tom smislu zainteresovao našeg domaćeg slikara, inače konzervatora u bivšem Regionalnom zavodu za zaštitu spomenika Draga Radimira koji je samostalno ili po mojim uputima izvršio fotografisanje svih plemićkih grbova sačuvanih na fasadama palata i kuća u Boki Kotorskoj sa Budvom.
Poznavajući ukupan dosadašnji predan i afirmisani rad na heraldici našeg Kotoranina Leonida Kampea, uspješnog beogradskog heraldičara, sretan sam što mogu da pozdravim izradu knjige Grbovnik Boke Kotorske kao vrijednog tumača i svjedoka naše slavne prošlosti” – poručuje Martinović.
 
O razvoju grba od samog nastanka do danas govorila je Abramović. Kako navodi, u današnje vrijeme prisutno je veliko interesovanje za heraldiku na šta upućuje i pomenuto izdanje Leonida Kampea.
 
“Danas se heraldikom, kao pomoćnom istorijskom disciplinom, određuje nauka koja se bavi postankom, razvojem i umjetničkom izradom grbova od njihove prve pojave, kako je naučno utvrđeno druge polovine 12. vijeka do danas. Tu su neizmjenjivi likovi i znakovi jednog porodičnog roda, rjeđe pojedinca, a njihova se upotreba u 13. vijeku i kasnije proširila u gradove, opštine, crkvene vlasti i dostojanstvenike, istaknute građane u gradskim upravama.
Kako su se prvi grbovi pojavili na štitovima srednjevjekovnih ratnika, nalazili su ih u obliku štita i kacige sa plaštom. Grbovi su nastali u Zapadnoj i Srednjoj Evropi uglavnom radi raspoznavanja ratnika srednjeg vijeka, posebno krstaških ratova. Poslije toga su ratnici na štitovima nosili oznake obojene jarkim bojama, povezani sa ratovima kao znakovi vladara, velikaša, plemstva , kao nosilac vodećih ratnih funkcija sa ličnim znakovima štita ratnika-viteza postali su nasljedni i trajni simboli njihovih porodica i potomaka” – kaže Abramović.
 
Kako navodi, tokom 14. vijeka promjenom taktike ratovanja koje preuzima pješadija, težište praktične upotrebe grba prešla je sa bojnog polja na viteške igre.
 
“Tada su na turnirima radi lakše prepoznatljivosti pojedini vitezovi imali vidljive heraldičke znakove na štitovima, kacigama, odjeći i pokrivačima za konje. Na taj način bilo je lako raspoznati viteza poznajući činjenicu da su svi vitezovi i njihovi konji bili pokriveni. Važnu ulogu kod turnira imali su tzv. srednjovjekovni heraldi. Oni su u Zapadnoj i Srednjoj Evropi kao službenici feudalnog plemstva bili izvrsni poznavaoci grbova plemstva svog područja” – objašnjava Abramović.
 
Prema riječima autora, monografija je proizvod višedecenijskog rada na sakupljanju heraldičke zaostavštine u Boki Kotorskoj. On ističe da je Boka izuzetno bogata heraldikom koja još treba da se istažuje, a nada se da njegova monografija predstavlja samo početak istraživanja.
 
On se zahvalio Jovici Martinoviću ističući da je uradio mnogo kako za monografiju, tako i za heraldiku u Boki Kotorskoj i dr Katarini Mitrović, istoričarki koja je, kaže autor, primjenila svoje veliko znanje što se tiče srednjevjekovne istorije Kotora i samog načina sastavljanja knjige.
 
“Monografiju ne smatram završenim, zaokruženim djelom, već presjekom dvadesetogodišnjeg rada.
Smatram da sam stvari tek zagrebao što se tiče izuzetno bogate heraldike Boke Kotorske. Da ima tu još mnogo toga da se istražuje, pronađe i da ima mnogo izvora koji su sakriveni, do kojih nisam mogao još da dođem.
Namjera je bila da prvo obradim grbove Kotora, pošto smatram da heraldika u Kotoru počinje sa samim počecima heraldike uopšte” – navodi autor.
 
Uz tekst odštampan na 150 strana priloženo je preko 500 ilustracija, gravure iz perioda XVI – XIX vijeka i originalni crteži svih grbova crtani rukom samog autora. Pored heraldičke obrade doneseni su i izuzetno dragocjeni istorijski podaci o pojedinim rodovima i njihovim članovima.
 
Izdavač monografije je JU Pomorski muzej Crne Gore Kotor u saradnji sa Opštinom Kotor, u okviru Programa kulturnih manifestacija za 2021. godinu.
 
Promociji su prisustvovali: Jasminka Lončarević, generalna konzulica Republike Hrvatske u Crnoj Gori, Tatjana Kriještorac, sekretarka Sekretarijata za kulturu, sport i društvene djelatnosti Opštine Kotor i Andro Radulović, direktor Pomorskog muzeja Crne Gore Kotor.