Kultura

Istorijski arhiv Kotor je kao prateći program međunarodnog naučno-stručnog skupa “Miloš Milošević i kulturna tradicija Boke” postavio izložbu dokumenata iz legata dr Miloševića koji se čuva u ovom arhivu. Izbor dokumenata je, kako su ranije saopštili iz ove ustanove, uradila arhivistkinja Jelena Mršulja koja je radila na obradi ovog bogatog legata i predstavila ga sa arhivistkinjom Maruškom Nenezić, na naučnom skupu u Crkvi Svetog Duha.
Kako su kazale, radi se o ličnom arhivskom fondu dr Miloševića, jednom iz 1995. godine i drugom koji je predat na čuvanje 2017.

„O životu i naučnim radovima dr Miloša Miloševića pisali su mnogi. Naša zamisao je bila da na osnovu dokumenata iz njegovog legata, javnosti približimo do sada manje poznate Miloševićeve stavove i mišljenja. U Istorijskom arhivu Kotor čuva se Miloševićev legat koji ima oko 14 dužnih metara građe. Prvi dio fonda nastao je 1995. godine, dok je drugi predat na čuvanje 2017. Legat se sastoji od dokumenata koji su plod njegovog dugotrajnog arhivističkog i istraživačkog rada. Veliki dio  čine spisi o učešću na arhivskim savjetovanjima i kongresima, te rukopisi i bilješke nastale prilikom pisanja naučnih radova.
Interesantan dio legata je korespodencija koju je vodio sa kolegama arhivistima i naučnim istraživačima. Njegov legat takođe sadrži brojne novinske članke i fotografije. Poseban dio posvećen je Milošem srodnicima, njegovom ocu Iliji, djedu Ivanu i porodici Radoničić“ – objašnjava Nenezić.

Pisati o životu i djelu Miloša Miloševića, ističe, predstavlja izazov.

„Gotovo je nemoguće za svega desetak minuta pobrojati i kritički se osvrnuti na tako impozantan stvaralački opus ovog genijalnog naučnika. Nameće se pitanje kako prikazati svestranost ovog intelektualca koji se za života bavio istorijom, pravom, istorijom umjetnosti, muzikom. Bio je izvrsni poznavalac nekoliko stranih jezika i član mnogih društvenih organizacija, kao što su Bokeljska mornarica, Društvo arhivskih radnika Crne Gore, Savez društava arhivskih radnika Jugoslavije, Kotorska sekcija Društva istoričara Crne Gore itd.
Rođen je u Splitu 1920. godine gdje završava osnovnu školu i dva razreda klasične gimnazije. Školovanje nastavlja u realnoj gimnaziji na Cetinju, a maturira 1938. godine u Subotici. U tom gradu upisuje pravni fakultet koji završava u Padovi. Godine 1946. upisuje Filozofski fakultet u Beogradu gdje studira romanske jezike i književnost“ – priča Nenezić.

Kako navodi Mršulja, 1953. godine dr Milošević zapošljava se u Istorijskom arhivu.

„Specijalizaciju iz arhivistike završava u Parizu 1970. godine. Dao je ogroman doprinos crnogorskoj, jugoslovenskoj i svjetskoj arhivistici. Bio je predsjednik Društva arhivskih radnika Crne Gore, predsjednik i potpredsjednik Savjeta arhivske građe Jugoslavije i član redakcije časopisa Arhivist.
Brojna građa iz njegovog legata ukazuje da je učestvovao na međunarodnim kongresima u Briselu, Madridu, Ohridu, Beču, Sarajevu, Rimu, Dubrovniku, Londonu, Vašingtonu, itd. Značajno je doprinjeo širenju ugleda Istorijskog arhiva Kotor“ – ističe Mršulja.

Prema njenim riječima, i danas se u međunarodnim arhivističkim krugovima kotorski arhiv vezuje za ime dr Miloševića.

„U legatu smo naišli na interesantan odgovor na pitanje kako je postao arhivista.  On kaže: Ne mislim da je u nekom strogom smislu potrebno imati neke opšte predispozicije. Ipak, što se tiče mog ličnog iskustva, vjerujem da je potrebno imati široki interes za mnoge vidove života. Ja sam bio izuzetno radoznalo dijete, vrlo otvoreno i zainteresovano za sve što je trebalo. Zato sam volio da se bavim istovremeno sa više stvari koje, naizgled, nisu morale imati više veze jedna sa drugom, niti mi donositi neposrednu korist. Dovoljno je bilo da me nešto jako privuče, ja sam tragao za odgovorom koji je u tom trenutku morao da me zadovolji. Zato sam u mladosti vodio dnevnik, pravio iscrpne izvode iz pročitanih knjiga i bilježio tuđa zapažanja. Danas znam da mi je to pomagalo. S jedne strane naučilo me da sistematski glasno razmišljam, ali istovremeno da te misli što jasnije i ljepše izrazim.“

Rad u Istorijskom arhivu i direktan pristup arhivskoj građi, kaže Nenezić, pokazaće se kao priličan elemenat koji je uticao na bogati stvaralački dar dr Miloševića u kojem nastaje oko 240 naučnih radova i 40 monografija.
„Da se u pravom trenutku našao na pravom mjestu pokazuje i to što je ovaj vrsni poznavalac latinskog i italijanskog jezika sa lakoćom čitao dokumenta kotorskog arhiva u kom je gotovo 80 posto građe na italijanskom jeziku. Godine 1974. doktorirao je na Filozofskom fakultetu u Zadru sa disertacijom Boka Kotorska za vrijeme mletačke vladavine. Ovo vrijedno djelo svojevrsni je ključ za razumijevanje sistema funkcionisanja vlasti Mletačke republike u Boki“ – ocjenjuje Nenezić.

Kako navodi, Milošević rad temelji na dokumentima dva fonda Istorijskog arhiva, a to su Sudsko-notarski spisi iz 1326. do 1942. godine i Upravno-politički spisi vanrednih providura Mletačke republike 1684. do 1797. godine.

„Piše karakterističnim stilom koji odlikuje pravilnost i ljepota jezičkog izraza, te jasan tok misli koje čitalac može sa lakoćom da prati. Pokazuje se kao odličan istoričar koji u tumačenju arhivskih izvora vješto koristi znanja stečena na Pravnom i Filološkom fakultetu“ – objašnjava Nenezić.

Ono što ga izdvaja u moru drugih istraživača, smatra Mršulja, jeste svijest da se do istinite rekonstrukcije prošlih događaja dolazi korišćenjem arhivskih izvora.

„Odličan pokazatelj Miloševićeve nadarenosti za istraživački rad jesu bilješke iz perioda njegovog boravka u Vatikanu.
Veliki dio legata sadrži bilješke nastale prilikom izrade radova, kao što su: Pomorski trgovci, ratnici i mecene, Pomorska privreda Boke Kotorske u 18. vijeku, Boka Kotorska, Bar i Ulcinj od kraja 15. do kraja 18. vijeka, Hajduci u Boki Kotorskoj od 1648. do 1718., itd.“ – kaže, između ostalog, Mršulja.

Izložba legata dr Miloša Miloševića je, podsjetimo, u Istorijskom arhivu Kotor otvorena za posjetioce do 20. juna.

Tekst: Irena Mačić
Foto: Radio Kotor