Kultura

Kotorska apoteka, jedna od nekoliko prvih u Evropi i prva na teritoriji današnje Crne Gore osnovana je 1326. godine.

Farmaceutkinja Tanja Đurović iz „Montefarmove“ apoteke u Starom gradu je u našoj emisiji „Nedjeljni razgovor“ pričala o značaju razvoja farmacije i kotorskoj istoriji apotekarstva staroj sedam stotina godina.

„ Kotor je bio glavna luka i jedan od najcivilizovanijih gradova toga vremena na ovim prostorima. Tada se razvijaju i građevinarstvo, medicina, slikarstvo ali i apotekarstvo. Prva gradska apoteka u Kotoru se nalazila iza crkve Svete Marije, na putu ka Crnogorskom pazaru. Otvorio je Italijan Marko Paolo koji je bio oženjen Kotorankom“ – priča Đurović za Radio Kotor i dodaje da je podatke o istoriji apotekarstva u našem gradu pronašla u Istorijom arhivu.

Jedinstveno za tadašnju kotorsku i sve apoteke Evrope je, ističe, postojanje istog amblema. „ Na zidu između dva prozora bio je istaknut mermerni reljef sa porukom „Memento mori“ što znači „Sjeti se smrti“. Vrlo je interesantna simbolika ali i činjenica da je urađen u apotekarskom mermeru – glava sa dvije zmije koje simbolizuju podzemni svijet, iznad se nalazi kornjača koja predstavlja simol povezanosti zemlje i neba, ispod je polomljena ljudska butna kost, sa desne strane pacov koji glođe drvo života – to je simbol prolaznosti života, a sa lijeve strane je pacov koji simbolizuje Hrista i njegovo vaskrsnuće. Iznad je Hristov monogram – označava da je Hrist nadvladao smrt“ – priča Đurović.

Apotekari u Kotoru su, kako navodi, bili Italijani sve do 14. vijeka, kada je počeo da radi Ratko Ozrenić – prvi apotekar našeg porijekla.

Đurović kaže da su u gradu, prema podacima iz Istorijskog arhiva,  tada postojala dva ljekara i jedan gradski apotekar. „ Gradskog apotekara je biralo Malo i veliko vijeće. Ljekar je bio dužan da po nalogu kneza i sudija obilazi apoteke i kontroliše njihov rad. Prema spisku koji su napravili ljekari, apotekar je bio dužan da snabdije apoteku, pripremi ljekove i da ih prodaje. Nikako nije bilo dozvoljeno zajedničko poslovanje ljekara i apotekara.  Često je bilo nesuglasica između ljekara i apotekara tj njihovih različitih procjena o tome koje ljekove treba nabaviti i prodavati“ – priča Đurović.

Na jednom od sačuvanih spiskova koji datira iz 1628. godine zabilježeni su pod radnim brojevima ljekovi i posuđe u kotorskoj apoteci. „ Zapravo, kako je knez naložio ljekarima da obilaze apoteke oni su pravili inventare i otud određeni sačuvani spiskovi. Na tom spisku iz 1628. godine se nalaze ljekovi kojih je bilo 150, a 23 su bila apotekarska suda. U pitanju je najinteresantije apotekarsko posuđe o kojem sam ja imala priliku da čitam. To su bile apoteke čuvene porodice Smekja, njihove tri generacije su se bavile apotekarstvom. Drugi spisak iz 1632. godine imao je 343 redna broja, a od toga veliki broj ljekova, zatim posuđa, a tu su se našle i cijene“ – objašnjava Đurović.

U apoteci porodice Smekja se, kaže, nalazilo apotekarsko posuđe. Tu su bile: vaze izrađene od majolike, istočnjačke vaze sa rubinima, vaze sa smaragdima, istočnjačke sa topazima, srebrni sud, kutije u kojima su se čuvale sušene biljke koje se tu skladište i od njih se pripremaju ljekovi, zatim stakleni avan, bakarni avan, zemljani, bronzani sa tučkom i sa željeznim tučkom, postolje za čuvanje avana i dvije tehničke vage.

Vrlo je interesantno, kaže Đurović, da je od svog ovog apotekarskog posuđa sačuvan samo jedan bronzani avan koji služi za sitnjenje i miješanje praškastih supstanci i danas postoje u apotekama takođe. „ Nalazi se u Pomorskom muzeju pa ga zainteresovani mogu vidjeti. Liven je 1735. godine u Mlečanima. Livenje je naručio mr Antonio Karlis Kotroni. Interesantno je što je ovaj avan težak 30 kilograma, ima zvonasti oblik, dubok je 25 centimetara, sa strane su ručice od osam centimetara , a pored je dugačak tučak i nevjerovatno je da je ovakav sud čovjek mogao da koristi. Na obodu se nalaze četiri lista opijumskog maka. Na dnu je godina livenja 1735-ta, a iznad je ime magistra koji je naručio livenje, u toj istoj livnici u kojoj je urađen avan za dubovačku „Apoteku male braće“ – ispričala nam je Đurović.

Kolijevka apotekarstva je, podsjeća Đurović, Venecija - odakle se apotekarstvo širi u Italiji i ostalim djelovima Evrope.

„ Prve apoteke se otvaraju u Trogiru, Zadru i Dubrovniku gdje i danas postoji „Apoteka male braće“, ali i Muzej apotekarstva koji je veoma interesantan i preporučujem svima koji su u prilici da ga posjete“ – navodi ona.

Na istoriju kotorskog apotekarstva je kaže jako ponosna. „ Podaci o kojima sam vam danas govorila su oni koje sam našla u Istorijskom arhivu i možda nisam kompetenta da o tome govorim na način koji bi uradio neki istoričar ali je ovo tema koja me inspiriše i za koju smatram da je itekako vrijedna pomena“ – zaključuje Đurović.

Prema podacima iz Istorijskog arhiva, prvi put se ljekar u Kotoru pominje u avgustu 1326. godine. Bio je to hirurg (ili ranar) Filipo iz Ferma koji je stanovao u Kotoru. Prvi apotekar - Alberto iz Venecije se u spisima pominje u avgustu iste godine.

Laurencije Antonijev iz Bolonje je prvi vaterinar koji se pominje u našem gradu, a prema spisu iz marta 1397. godine.

Reprizu emisije „Nedjeljni razgovor“ u okviru koje je o istorijatu kotorske apoteke sa farmaceutkinjom Tanjom Đurović razgovarala Jelena Kljajević poslušajte od 19 sati i 30 minuta. 

foto Radio Kotor