Kultura

Tekst: Biljana Marković

Foto: Radio Kotor / B.M.

Dom omladine Trojica Kotor, uz podršku Kulturnog centra (KC) “Nikola Đurković”, organizator je izložbe pisane građe “Ogledalo prošlosti Kustudije sa Majstora”, koja je sinoć otvorena na platou tvrđave Trojica.

Kako je u uvodnom dijelu programa kazao moderator, novinar i književnik Dragan Mitov Đurović, autor izložbe Gojko Neđeljkov Kustudija je hroničar koji decenijama istražuje svoj zavičaj i Crnu Goru.

“Kustudije sa Majstora i Majstori su posebna priča. Bili su junaci i prvaci, mudraci, bili su oni koji su Ostrog branili i odbranili u najteže doba. Oni koji su hrabro na Poborima bili, ali i oni koji su 1941. godine, kada su planule ustaničke puške na Ivanovim koritima, napali prvi, zajedno sa Čavorima, italijansku posadu. Tada su, u znak odmazde, Italijani bombardovali 22. jula, skoro će biti i godišnjica Majstore. U tom vremenu i do 3. avgusta iz tih krajeva poginulo je 11 mještana toga kraja”, kazao je Đurović.

O tome, dodaje, svjedoči spomenik u Majstorima koji je 13. jula 1978. godine otkrio narodni heroj Jovo Kapičić

Istorija potvrđuje, poručio je novinar i književnik Dragan Popadić, da su Kustudići poznato crnogorsko junačko bratstvo. Mnogi junaci potekli su iz ovog bratstva i o tome, kaže, govori ova izložba.

“Pogledajte pažljivo ove dokumente, vidjećete hrabrost Kustudića i brojne medalje koje su za to dobili. Mnogi su i u pjesmama opjevani. Vidjećete prvog barjaktara crnogorske vojske Maša Kustudiju, kome je tu titulu dao knjaz Danilo 1858. Vidjećete čojstvo jednog Kustudije kome neki špader ubi brata, a on ga ranjenog iznese pred Turcima. Vidjećete oštroumnost Ilije Stankova Kustudije, koji dovitljivošću spasi nejač iz Pobora pred Austro-ugarskom vojskom, vidjećete ugled Šćepa Kustudije, upravitelja dvora knjaza Nikole na Cetinju, vidjećete zvanje Sava Kustidića kojeg knjaz Nikola 1908. postavlja za predsjednika nikšićke Opštine. Vidjećete učenost Todora Kustudije, Njeguša iz Zadra koji se dopisuje sa Vukom Karadžićem”, naveo je Popadić.

Na izloženim dokumentima prikazan je i dr Đuro Kustudić, neobična ličnost koji je sirotinji davao, a sam oskudijevao, zatim talentovana umjetnica Anđa Kustudić iz Nikšića, koja je dobila Gran pri 1906. godine na izložbi u Londonu, fudbaler Miodrag Kustudić, reprezentativac bivše Jugoslavije, koji je sa “Rijekom” osvojio Kup mršala Tita, a prikazana je i spretnost seljaka Dušana Kustudića koji je izradio skije od bukve i osvoji bronzanu medalju na smučarskom takmičenju na Ivanovim koritima 1941. godine.

“Konačno vidjećete visoku etičnost Kustudića koji nagovarani da otmu blago iz Boke Kotorske kažu kroz usta narodnog pjevača - To su nama dragi prijatelji š njima ladno ispijamo vino i često smo kod njih na dvorove. Radije bismo glave izgubiti no neveru njima učiniti, ali njima išta nauditi. Postoje ljudi, nema ih puno, što urade posao koji obično radi grupa stručnih ljudi. Takav je Gojko Kustudić. On je vrijedan, metodičan, uporan i zna šta hoće. Svojim Kustudićima odužio se na ovaj zanimljiv način, a nama ostavio mogućnost da uživamo u arhivskoj građi i saznamo nešto više o bogatoj istoriji ovoga, kraja smještenog između Lovćena i Boke”, poručio je Popadić.

Prisutni su zatim imali priliku da poslušaju audio snimak razgovora Andrije Mihova Kustudića sa akademikom Mitrom Pešikanom.

Doktor istorijskih nauka Slavko Burzanović naglašava da je svojim marljivim i dugotrajnim radom Gojko Kustudić sakupio dokumenta za ovu izložbu ispisujući stranice jedne porodične istorije, ali u isto vrijeme ispisujući i istoriju jednog specifičnog kraja, iako Kustudići danas žive rasuti po svijetu, ali su prepoznatljivi po Majstorima, planini, po selu.

“Dakle ispisujući tu porodičnu istoriju i istoriju jednog sela, jednog kraja, zapravo ispisuje na neki način i istoriju Crne Gore. Iako su stigavši u ovaj kraj sredinom 18. vijeka bili u prilici da možda češće komuniciraju sa Mlečanima i kasnije tokom 19., nešto više od jednog vijeka, sa Austrougarskom koja se nalazila tu dolje, nadomak, Kustudije nisu nigdje izostale sa one glavne linije fronta koju je Crna Gora držala prema Osmanskom carstvu. Kako su već pomenuli prethodni govornici, vidimo ih u ostroškom tzv. zatvoru, oni koji poznaju istoriju znaju da se radi zapravo o opsadi manastira u vrijeme Omer pašine godine, da ih ima na Vučijem dolu i na svim drugim mjestima gdje se pisala istorija Crne Gore i obezbijeđivalo pravo Crne Gore na opstanak”, konstatuje Burzanović.

Ocjenivši da Gojko Kustudić ovom izložbom nije završio svoj istraživački poduhvat, ističe da je napravio jednu stranicu i za trenutak se zaustavio da nam pokaže dosadašnje rezultate. Pokazao je, dodaje,  šta se otprilike može naći u literaturi od epskih pjesama, do istorijskih radova, romana, sjećanja.

“Ono što je posebno važno - pokazao nam je da poznaje i da se trudi da fundira priču o porodici, porodičnu sagu, da fundira i na istorijskim izvorima publikovanim i nepublikovanim, bićete već u prilici da ih sagledate. Dakle, da bi se ova dokumenta pretočila u monografiju trebaće mu još dosta truda. kritičkog pristupa toj materiji, ali vjerujem da je ovim početkom jedna pouzdana osnova koju će sigurno nadgrađivati u nekoj budućoj monografiji”, naveo je Burzanović.

Na kraju se obratio autor izložbe Gojko Kustudić ističući da su na izloženim dokumentima, pisanim tragovima priče o Kustudijama, njihovom odnosu prema sebi, porodici, zajednici u kojoj su boravili.

“Izuzetno sam ponosan, jer sam kao laik za ove stvari mogao da zaključim da su njihovo ponašenje, djelovanje i djela kroz sve vrijeme i u svakom pogledu primjeri kako se treba postupati. Primjeri koji mogu da služe svakoj generaciji, svakoj civilizaciji i svakom prostoru na kojem žive civilizovani ljudi. Ponosan sam na Kustrudije, na svoje pretke. Čini mi se da su nam ostavili čvrste korijene, da su razvili izuzetno čvrsto stablo, a mi koji smo danas grane rasute po čitavom svijetu još uvijek imamo taj bratski osjećaj koji nas veže od prvog zajedničkog muškog pretka”, kazao je, između ostalog, Kustudić.

Otvaranju izložbe su, između ostalih, prisustvovali predsjednik Opštine Kotor Vladimir Jokić, sekretar Sekretarijata za imovinsko-pravne poslove Nebojša Mandić, sekretarka Sekretarijata za urbanizam, stanovanje i prostorno planiranje Jelena Franović, a u ime KC “Nikola Đurković” direktorica Radmila Beća Radulović.