Kultura

Povodom obilježavanja 75. godišnjice rada Istorijskog arhiva Kotor i manifestacije “Neđelja arhiva”, u prostorijama ove ustanove upriličena je “Izložba najznačajnijih dokumenata Istorijskog arhiva Kotor “.

Prema riječima arhivistkinje Marije Knežević, izložba je podijeljena po tematskim cjelinama: Gradske samouprave, pomorske opštine i seoske autonomije, zatim Pravni život grada i sela; Pomorska trgovina i privreda; Poljoprivreda i vinogradarstvo; Umjetnost; Zanati; Jezik i školstvo; Književnost; Zdravstvena kultura; Najraniji pomeni nekih gradova i sela; Neke ličnosti iz prošlosti; Privremena uprava ujedinjenih pokrajina Crne Gore i Boke kotorske; Bune, ustanci i ratovi; Radnički pokret i Narodnooslobodilački rat i Zemljotresi.

“Prva velika izložba u ovom arhivu nosila je naziv Arhiv i nauka. Nakon mnogih postavki do sada, mi smo prije godinu dana odlučili da napravimo jednu novu, koja bi za svoju osnovu uzela baš tu prvobitnu. Dakle, ostavili smo naziv, ali s obzirom da je prošlo već dugo vremena, morali smo svaki dokument ponovo provjeriti zajedno sa signaturom. Neka dokumenta smo izbacili i ubacili druga. Zatim, kad smo završili sa odabirom najzanimljivijih dokumenata, uslijedilo je njihovo skeniranje, prevod, pisanje novih legendi” - objašnjava Knežević.

Naglašava da se u arhivima i u muzejima koji takođe čuvaju dio arhivske građe ne smiju izlagati originali dokumenata, a razlozi su, kaže, višestruki.

“Dokumenta moraju biti zaštićena od svjetlosti, temperature, dodira, pohranjuju se u specijalnim uslovima i unutar specijalno predviđenih nekiselih kutija, da bi se zaštitila od propadanja. Zbog toga je potrebno nabaviti dobre skenere koji će što vjerodostojnije i jasno prenjeti sliku originalnog dokumenta” - ističe Knežević.

Načelnik Istorijskog arhiva Kotor Joško Katelan podsjeća da je Državni arhiv u Kotoru, kao prva arhivska institucija u Crnoj Gori, osnovan 30. novembra 1949. godine Uredbom Vlade Narodne Republike Crne Gore.

“Nakon 1883. godine kada su tadašnje austrijske vlasti naredile da se arhivska građa preseli u Zadar, kao regionalno središte za Dalmaciju, arhivska građa je vraćena kući, u grad u kojem je stvarana” - objašnjava Katelan.

Napominje da Državni arhiv Crne Gore svake godine krajem maja organizuje manifestaciju "Neđelja arhiva".

"Ove godine je to u periodu od 27. do 31. maja. Manifestacija se organizuje na teritoriji cijele države, a ima za cilj promociju arhivske građe i arhivske djelatnosti.

U okviru ovogodišnjeg programa predviđeno je više od 100 programa i aktivnosti širom Crne Gore: izložbe i prezentacije dokumenata; promocije publikacija Državnog arhiva; posjete Arhivu i arhivskim odsjecima od strane učenika i studenata; održavanje časova istorije, predavanja o važnosti pisane kulturne baštine, značaju, funkciji i ulozi Arhiva u društvu” - kaže Katelan.

U okviru manifestacije “Neđelja arhiva” izdvaja izložbe dokumenata “Crnogorska prosvjeta kroz arhivsku građu Državnog arhiva 1827-1916 “ na Filozofskom fakultetu u Nikšiću, “Žena nosilac društvenog razvoja u socijalizmu” u Podgorici i “Internet izložba Niža realna gimnazija Bar”.

“Što se tiče Istorijskog arhiva, mi smo ove godine pripremili izložbu pod nazivom Izložba najznačajnijih dokumenata Istorijskog arhiva Kotor. Takođe, imali smo posjetu učenika 6. razreda Osnovne škole „Njegoš“. Posjeta je bila edukativnog karaktera, a djeca su bila u prilici da saznaju nešto o arhivima, arhivskoj djelatnosti i arhivskoj građi” - kaže Katelan.

Napominje da će 9. juna Istorijski arhiv Kotor proslaviti još jedan značajan datum – Međunarodni dan arhiva.

“Toga dana 1949. godine pod pokroviteljstvom UNECO-a osnovan je Međunarodni arhivski savjet. Zapravo od 2019. godine je odlučeno da se proglasi Međunarodna nedjelja arhiva” - pojašnjava Katelan.

Prema riječima arhivistkinje Tine Ugrinić, zgrada u kojoj je smješten Istorijski arhiv Kotor dobijena je 1984. godine od strane Republike Crne Gore u svrhu očuvanja starih dokumenata nastalih u radu opštinske i sudske kancelarije, sa ciljem izlaganja arhivske građe u izložbenom prostoru sa detaljnom stalnom postavkom koja bi se mijenjala s vremena na vrijeme.

“Postavljanje izložbi ima za cilj da približi javnosti istoriju grada i učini je dostupnom za istraživanje. Takođe, zanimljivo je da je baš u ovoj zgradi do katastrofalnog zemljotresa 1667. godine bila rezidencija mletačkog vanrednog providura, te je sama palata u zemljotresu stradala skupa sa dotadašnjom dokumentacijom njegove kancelarije tj. Upravno-politički spisi Mletačke republike. Sudbina je bila takva da se u njoj vrate i trajno pohrane dokumenti raznih fondova i zbirki koja se tiču prošlosti grada, dakle od 1309. godine do 1944.” - objašnjava Ugrinić.

Navodi da izložbu u Istorijskom arhivu Kotor zainteresovani mogu pogledati svakog radnog dana.

Službena vrata arhiva su otvorena za javnost od 10-14 sati. Izložba se može posjetiti individualno ili u grupama.

“Uvijek ima ljudi koje zanima prošlost svog grada i koji vole čitati. Međutim, većina je onih koji će ući i reći koliko ima ovdje da se čita i neće im u startu biti zanimljivo. Tako da u ovome i leži ta neprimamljivost za šire mase i izložbe ovog tipa su možda manje zanimljive od onih koje priređuju recimo muzeji. Ono što bi bilo lijepo danas kada još mali broj ljudi voli papir, jeste da se povežu arhivi i muzeji. Odnosno, jedni bez drugih su gotovo nepotpuni. Arhiv čuva priču o prošlosti, a muzeji vizuelnu sliku. Dakle, njihovim međusobnim dopunjavanjem stvorila bi se lijepa slika o prošlosti našeg grada, pa i šire” - poručuje Ugrinić.

Tekst: Irena Mačić Đurić

Foto: Radio Kotor