Kultura

 Vanredno vrijedan putopis „Naše Primorje“ Marka Cara objavljen je u Dubrovniku 1910, potom još dva puta (u Beogradu), ali je izdanje Knjižare So do sada najopremljenije, ne zato što ga krasi 40-ak fotografija koje su mogle da poteknu samo od hercegnovske bočne linije Carevih nasljednika, već i stoga što je obiman predgovor o Carevom životu i djelu napisao Mladen Stanković, rijedak um, čija bibliografija obuhvata oko 150 knjiga prevedenih sa pet jezika i objavljenih kod dvadesetak srpskih i nekoliko inostranih izdavača u tiražu od preko milion primjeraka.

Marko Car (1859–1953) – piše u Predgovoru Stanković – pripovedač je i putopisac, esejista i prevodilac. „Nestor srpske književne kritike“ kako ga je nazvao Uroš Desnica, rođen je 30. VIII 1859. u Herceg Novom. Poticao je iz porodice Srba katolika koja se u Novi doselila iz Konavala. Marko Car je primio pravoslavlje i sahranjen je u porti manastira Savina u Herceg Novom.

Nakon italijanske okupacije Zadra, grada u kome je živio četiri decenije, Marko Car prelazi u prestonicu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Kada je u Beogradu osnovano Udruženje srpskih književnika izabran je za njegovog prvog predsjednika. Godine 1923. postao je dopisni član Srpske kraljevske akademije (preteče SANU). Za počasnog člana Matice srpske izabran je 1933. godine. Od 1937. do 1941. Marko Car je predsjednik Srpske književne zadruge.

Čuveni Jovan Skerlić kaže da „stil g. Cara pokazuje čoveka koji je mnogo čitao, i to je čitao dobre pisce“.

Simo Matavulj, autorov lični vodič kroz Šibenik, kaže: „Hvalim te, Marko, što si mnogu ljepotu iz divnoga, rođenog ti kraja unio u knjigu, što si se vjerno držao latinskih oblika, takođe besmrtnih i srpskom duhu prikladnih, što si srbovao na veliku svoju materijalnu štetu!“

Kao što ponekad na crno-bijelim fotografijama mi vidimo više života i boja u odnosu na kolor današnjice, tako nam i Marko Car – kaže Nikola Malović, urednik nagrađivane edicije Bokeljologija – bojadiše oči tekstom starijim od 100 godina. Autor je „Naše Primorje“ naslikao riječima na način neodoljiv, da geografiji punoj sunca, plavetnila, mediteranskog zelenila i civilizacijskog nasljeđa, mi s razlogom dođemo na poklonjenje. Ili da pak, ako smo Primorci, nastavimo da živimo na obali i čuvamo baštinu ostavljenu nam u nasljeđe.

Izdavanje do sada najopremljenijeg „Našeg Primorja“ slavnog Marka Cara potpomoglo je Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.

Gligo Bjelica

(Nikola Malović, Knjižara So)