Kultura

Iz štampe je izašao “Muljanski kantual” u kojem su po prvi put objavljene pjesme franjevca o. Konrada Eberta, napisane za zbor župe Muo u Boki Kotorskoj krajem 19. vijeka.

Urednik ovog djela je mr. don Robert Tonsati, župnik Mula, a objavljen je u izdanju Ogranka Matice Hrvatske u Boki Kotorskoj.

Kako navode iz Ogranka Matice Hrvatske, već u prvim redovima predgovora, urednik pojašnjava da temelj ovog izdanja čine liturgijske kompozicije franjevca o. Eberta koje su sačuvane samo u jednom rukopisu, notnoj bilježnici u župnom arhivu. Autor tog rukopisa Anton Riđanović, bio je prvi Ebertov učenik, te je uz pjesme svog učitelja zapisao i druge crkvene kompozicije kojima se služio kao zborovođa. O. Ebert, gvardijan samostana na Prčanju, svoja je muzička djela napisao za potrebe same župe Muo u kojoj je na poziv tadašnjeg župnika don Antona Kosovića uspio osnovati muški zbor, te mješoviti orkestar i organizovati temeljno muzičko usavršavanje, a sve povodom službene beatifikacije bl. Gracije, bokeljskog blaženika rođenog na Mulu.

Cilj ovog izdanja, naročito u vremenu kada se duhovna baština bokeljskih Hrvata često umanjuje, iskrivljuje i zatire, po riječima urednika je „restitucija jednog iznenađujuće bogatog i izuzetno važnog dijela duhovne i muzičke istorije Mua i Boke Kotorske, sa željom da se sadašnji žitelji mjesta prisjete svoje istorije, a naraštaji koji dolaze, kao i svi zainteresovani za crkvenu muziku našeg podneblja, dobiju pristup ovom blagu duhovnosti, vjere i umjetnosti”.

Ono što posebno vrijedi istaknuti je činjenica da je Muo zaista bio i ostao malo mjesto, no to nije spriječilo njegove stanovnike, mahom ribare, bez značajnijeg formalnog obrazovanja, da se duhovno i kulturno uzdignu, te od Konrada Eberta dobiju cijeli muzički opus kakvim se i puno razvijenije i bolje stojeće župe u istom periodu i izvan Boke ne mogu podičiti.

Po definiciji kantual (lat. cantuale) označava zbornik ili zbirku crkvenih pjesama ili kompozicija kojom se služe crkveni muzičari i orguljaši. Kako urednik pojašnjava, izvorni rukopis nije imao poseban naziv: budući da se radi o jedinstvenim djelima nastalim za konkretnu župnu zajednicu, smatrao je prikladnim nazvati ga “Muljanskim kantualom”.

Čine ga dvije velike cjeline: u prvoj, nakon kazala i predgovora, slijede dva autorska poglavlja. U prvom, don Tonsati savremenim čitaocima u kratkim crtama približava istoriju ovog malog mjesta, poznatom po njegovom blaženiku Graciji, po ribarstvu, ali i teškim životnim uslovima. Poseban naglasak autor stavlja na crkvene prilike župe u 19. vijeku i organizaciju liturgijskog života kojeg je pokrenuo don Kosović, te tako pruža vrijedan uvid u kontekst nastanka samih kompozicija. U svom tekstu, autor takođe govori i o Hrvatskom pjevačkom društvu „Zvonimir“ iz Mula, koje je u o. Ebertu vidjelo svog istinskog umjetničkog utemeljitelja, te donosi i vrijedna istorijska svjedočanstva iz arhivskih izvora i ondašnje štampe.

Jedan od najeminentnijih hrvatskih muzikologa dr. don Miho Demović, u poglavlju naslovljenom Glazbeni opus Konrada Eberta, (?- 5.VIII 1899.) analizira sam nastanak muzičkog opusa o. Eberta, te sadržaj izvornog rukopisa.

Dr Demović donosi detaljnu muzičku analizu mise „Auxilium Christianorum“, kao i drugih misa i moteta, te daje svoj sud o umjetničkim karakteristikama objavljenih kompozicija.

U svom zaključku, dr Demović navodi kako „Konrad Ebert spada među veće inostrane crkvene kompozitore koji su djelovali u razdoblju austrougarske uprave u Boki Kotorskoj. Činjenica da je Konrad Ebert porijeklom bio stranac ne smije umanjivati značaj njegovog djela u istoriji kulture naroda u kojem je živio i djelovao. Naprotiv, valja ga još više cijeniti, jer je to njegov lični poklon kraju u kojem je živio prije svog odlaska u misije u Kinu gdje je malo nakon toga umro smrću mučenika”.  

Drugu veliku cjelinu čine same Ebertove kompozicije. Transkripciju na savremenu notaciju načinio je Neven Kraljić, profesor, orguljaš Zagrebačke katedrale. U ovom su dijelu kompozicije posložene u tematskim cjelinama koje odgovaraju crkvenim blagdanima koji su se slavili na Mulu i za koje je o. Ebert pisao. To su u prvom redu one u čast bl. Gracije (Moteti – Tantum ergo i Genitori, Misa i himan), zatim kompozicije u čast Pomoćnice kršćana (moteti i misa), u čast sv. Kuzme i Damjana (moteti) i misa u čast sv. Nikole biskupa.

Nakon navedenih kompozicija slijede i dva dodatka. U prvom je Himan bl. Gracije na hrvatskom jeziku kako se pjeva i danas (na stihove P. Kamenarovića) - inače jedina Ebertova kompozicija koja je ostala u izvedbi do naših dana, te misa Bl. Gracije na hrvatskom, koju je priredio mo. Kraljić. U drugom su dodatku dvije kompozicije upitnog autorstva, te po prvi put notno zapisana i harmonizovana Uskrsna posljednica s Mula.

Sekretar Instituta za Crkvenu glazbu u Zagrebu i istaknuti crkveni kompozitor mo. Miroslav Martinjak u zaključku svoje recenzije o Muljanskom kantualu je napisao: „Čitljivo i uredno prepisane kompozicije o. Konrada Eberta ne bi trebale ostati u ovoj knjizi netaknute, već su one itekako prikladne za izvođenje i za život koji muzika u pravom smislu živi i postoji, a to je u živom izvođenju, kad zapisana nota postaje živi ton koji ljudsko uho prihvata i razumije. Vjerujemo da će taj notni materijal s kraja 19. vijeka biti zanimljiv i podsticajan kmpozitorima koji izvode sakralnu muziku, a i muzikolozima koji još mogu otkrivati zanimljive detalje i ondašnje muzičke uticaje na kompozitora i njegov stil koji je u duhu romantizma 19. vijeka, ali i koji se želi prilagoditi i postati crkveni, sakralni i shvatljiv vjerničkoj duši koja od muzike u crkvi ne očekuje zabavu i zabavne ugođaje, već tračak duhovne stvarnosti koja dira i uzdiže vjerničko srce k svom Stvoritelju i Otkupitelju”.

Muljanski Kantual je ilustrovan fotografijama koje dokumentuju muzički život i sakralnu baštinu Mula. Lekturu je uradila profesorica Ana Milovan. Grafičko oblikovanje i pripremu za štampu napravio je Siniša Kolar. Knjiga je štampana na 284 strane, sa tvrdim uvezom, u tiražu od 400 komada u štampariji GudCo Perast.

“Muljanski kantual” je objavljen uz finansijsku podršku Središnjeg državnog ureda za Hrvate izvan Republike Hrvatske iz Zagreba i Kotorske biskupije.

Saopštenje ogranka Matice hrvatske u Boki Kotorskoj