Kultura

U okviru programa DRUGOG FESTIVAL KNJIGA – humanistike, kulture i umjetnosti u Crnoj Gori – FesK Kotor (FesKK) PAZI ŠTO ČITAŠ!, sinoć je u Staklenoj galeriji Kulturnog centra “Nikola Đurković” održana promocija knjige profesora Ljuba Mačića “Grbalj u starim ćiriličkim dokumentima”, koju je izdala NVO “Luča”.

Prisutne je najprije pozdravila urednica Festivala Stanka Janković Pivljanin, a zatim je o knjizi govorio autor.

On je tom prikolikom kazao da je osim ove knjige napisao Studiju o Grblju, Monografiju Doma učenika i studenata, Monografiju Srednje pomorske škole, a da trenutno piše knjigu Razvoj osnovnog  školstva u Grblju.

,,U toku dugogodišnjeg istraživanja arhivske građe, od dana penzionisanja do danas, nastojao sam da istražim što više arhivske, i druge građe, koja se odnosi na istoriju Grblja. Prvu knjigu o Grblju sam radio deset, a ovu pet i po godina. Prilikom istraživanja cjelokupne građe imao sam na umu činjenicu da je, za vrijeme italijanske okupacije 17. aprila 1941. godine porušena opštinska zgrada u Sutvari i uništena sva arhiva, dobrim dijelom zbog neodgovornosti opštinskog  rukovodstva. Zbog te činjenice sam nastojao da u svoje knjige prenesem što više originalnih kopija raznih dokumenata, kako bi ih sačuvali od zaborava, a zainteresovanim istraživačima dali podstrek da nastave u tom pravcu i obogaćuju našu istoriju novim saznanjima. U naznačenoj knjizi sam posebnu pažnju posvetio samo ćiriličkim dokumentima, koji nam dočaravaju viševjekovnu tradiciju, običaje, jezik i govor Grbljana, počevši od 1539. godine pa sve do 19. vijeka. Smatram da je posebna vrijednost knjige baš u tome što je sastavljena od originalnih dokumenata, koji govore o Grblju i odgovarajućih prevoda sa stare ćirilice, koju sam dugo odgonetao”- kazao je Mačić.

Prije prelaska na opisivanje ćiriličkih doumenata, kako dodaje, “važno je  ukazati na neke bitne odlike lokalne samouprave u Grblju, jer se predstavnici te samouprave redovno pominju u većini  obrađenih dokumenata”.

,,Naime, najviša vlast u Grblju bo je Grbaljski zbor ili Bankada. Kada je nastala ova institucija ne može se tačno utvditi, ali početkom 15. vijeka Grbaljski zbor sigurno postoji, jer smo pronašli u dokumentima da je za vrijeme pobune Grbljana 1421-1428. godine Kotorska opština zabranila te zborove. Za takvu svoju odluku Kotorska opština je tražila odobrenje od centralne mletačke vlasti, ali je od istih dobila sljedeći odgovor: "Ne možemo uskratiti Grbljanima, odvrati Siljorija, pravo koje su uvijek imali". Dakle, tada su mletačke vlasti potvrdile da je to pravo Grbljana odavno postojalo. Grbaljski zbor je bio najviši organ samouprave i predstavljao je složenu instituciju, koja je konačno odlučivala o svim važnim pitanjima iz života i rada Grbljana. U punom sastavu Zbor su sačinjavali: guvernadur, serdar, knezovi, suđe, starostee i čitava Grbaljska Komunitad. Nezadovoljni odlukama Bankade su imali pravo žalbe sudskim vlastima u Kotoru. Osim Zbora postojao je i Sud dobrih ljudi, koji je obično zasijedao na zahtjev pojedinih porodica ili bratstava, kao i na preporuku nadležnih organa vlasti iz Kotora. Ovaj organ je, pretežno, rješavao pitanja nepokretne imovine, razne razmirice, a ponekad i umir krvi - krvnu osvetu.

Prilikom istraživanja i klasifikacije dokumenata nastojao sam da odaberem one koji jasno dočaravaju život i običaje ljudi iz datih vremena”- zaključio je Mačić.

Tekst i foto: Tamara Vuković