Kultura

Formiranjem Filmskog centra Crne Gore 2017. godine dolazi do razvoja crnogorske kinematografije, smatra Gojko Berkuljan, filmski i televizijski reditelj, glavni producent RTCG. Govoreći na panelu “Kreativna klasa je već stigla u Crnu Goru”, koji je krajem januara održan u okviru Nacionalne konferencije “Vrijeme kreativnosti” u Kotoru, on ističe da se prije formiranja Filmskog centra, film razvijao isključivo zahvaljujući radu entuzijasta, pojedinaca.
“Srećom, stvari su počele da se mijenjaju formiranjem Filmskog centra Crne Gore. Kinematografiji je dat značajniji položaj u kulturi. Od tada kreće ulaganje u kinematografiju. Nakon toga dolazi do ekspanzije. Sad već postoje preduslovi da se kinematografska djelatnost u Crnoj Gori naziva industrijom, jer se napokon stvaraju nove branše.  Počelo je zaista sa snimanjem djela i umrežavanjem ljudi, ne samo na nivou Crne Gore, nego i na regionalnom i evropskom planu kroz raznovrsne vidove produkcije. Film sada već dobija osnov da preraste u industriju” – ističe Berkuljan.

Da bi film prerastao u industriju, objašnjava, moraju se stvoriti preduslovi. To ne znači, ističe, samo snimiti film, već obrazovati kadar za filmsku industriju.

“Nije bitno imati film samo kao proizvod. Potrebno je obrazovati branšu. Imamo dosta deficitarnih kadrova. Ali to je proces koji će trajati godinama i do njega se najbolje dolazi kroz akademski život i kroz praksu. Mnogo zvanja unutar filmske proizvodnje ne može se steći akademskim putem” – kaže Berkuljan.

Neophodno je, navodi, razvijanje i drugih lanaca u svijetu kinematografije koji ne podrazumjevaju samo proizvodnju, nego i distribuciju prikazivanja.

“Kod nas su distribucija i prikazivanje u još uvijek problematičnoj fazi. Dok se sve to kumulativno ne riješi, ne možemo govoriti da je to industrija” – ocjenjuje Berkuljan.

On je režirao razne video sadržaje – od spotova za Evroviziju, te komercijalnih i promotivnih reklama, do dugometražnih filmova. Sa filmom “Iskra” bio je crnogorski kandidat za “Oskara” za nagradu za najbolji strani film 2018. godine.

U situaciji kada u našoj zemlji ne postoji filmska industrija u pravom smislu te riječi, Berkuljan je odlučio da se profiliše u više pravaca.

“To nema toliko veze sa stvaralaštvom, koliko sa poigravanjem sa nekim stereotipima kada je komunikacija u pitanju. Sa druge strane, postoji ono za šta sam se prvenstveno školovao, u šta sam ulagao vrijeme, trud, pravio greške i prevazilazio ih. Slično tome je bavljenje filmom, prvenstveno igranim strukturama.
Imao sam to iskustvo sa Iskrom 2018. godine kada sam bio predstavnik Crne Gore za Oskara. To je, u stvari, bio diplomski film koji je kasnije imao interesantan život” – objašnjava Berkuljan.

Te godine su, kaže, u Crnoj Gori nastala samo dva filma.

“Industrija filma tada nije ni postojala. To je nešto što je još uvijek u fazi razvoja. Film Iskra je bio proizvod nas nekolicine entuzijasta i podrške najbližih saradnika, a ne nečega što je sistemski bilo uređeno. Filmovi su generalno tada bili proizvod entuzijazma pojedinaca koji su se iz kreativnih poriva udružili i željeli da pokrenu nešto, nadajući se da će njihovo stvaranje natjerati sistem da to prepozna kao jedno od grana, ne samo kulture, nego i kasnije nečega što može biti i privredna grana” – ističe Berkuljan.

Kinematografija je, navodi, svuda u svijetu privredna grana.

Pored Berkuljana, na panelu “Kreativna klasa je već stigla u Crnu Goru” u okviru Nacionalne konferencije “Vrijeme kreativnosti” u organizaciji Ministarstva kulture i medija Crne Gore,  govorili su: Danijela Starović, kreativni i art direktor,  Sanja Golubović, glavna urednica magazina „Cafe Montenegro“ i Evgeniy Aksenov ispred Smart Signala.

Moderator je bio Viktor Varoši, izvršni producent i menadžer Međunarodnog festivala KotorArt.

Kako je kazao, kreativna klasa jeste društvena klasa koju je definisao Ričard Florida,  američki teoretičar urbanističkih studija koji se fokusira na društvenu i ekonomsku teoriju.
Za potrebe ovog panela Varoši je kreativnu klasu definisao kao klasu koja okuplja kreativce, inovatore, intelektualce, ljude koji se bave kreativnošću.
Florida je kazao da je kreativna klasa katalizator ekonomskog razvoja prije svega SAD-a. Varoši je mišljenja da se to u potpunosti ne primjenjuje na naš dio svijeta, te da ne može da se izuzme društveni razvoj koji je sastavni dio toga.
Panelisti su, između ostalog, govorili o preprekama sa kojima se susrijeću i rješenjima za podršku kreativnoj klasi.

„Kreativne industrije su jedan ogroman spektar stvari koje nisu samo umjetnost ili samo kultura. Veličina tog tržišta kojima komunicira naš proizvod direktno je odgovorna za to koliko je kreativni aspekat bitan.
Ako je neko iz IT Sektora i ima globalno tržište, Crna Gora nema preveliki uticaj na njegov rad.
Što je tržište manje i bliže Crnoj Gori, to je veća potreba za podrškom, prije svega finansijskom.
Ima primjera onih koji su uspjeli da opstanu i da se razvijaju na tržištu.
Jedini način da se dobije podrška jeste da se onaj neekonomski dio, društveni aspekat i javni interes onoga što ljudi rade, što je rezultaat kreativnosti, poveća, jer je to način da se podrška i dobije” - smatra Varoši.

Podsjetimo, konferencija “Vrijeme kreativnosti” okupila je kreativce, kreativne preduzetnike i eksperte za kreativnost u kulturi, kreativnim industrijama, kreativnoj ekonomiji, turizmu, obrazovanju i javnim djelatnostima, kako iz Crne Gore, tako i iz regiona.
Tematizujući kreativnost u društvu kao cjelini, Nacionalna konferencija stvorila je platformu za dijalog i prepoznavanje kreativnosti kao pokretača razvoja Crne Gore.

Opširnije na ovu temu u emisiji "Katareo" u utorak, 21. februara od 17 i 15 na gradskim talasima.

Tekst: Irena Mačić
Foto: Café Montenegro i Media Solution