Kultura

U okviru obilježavanja 200. godišnjice rođenja velikog ruskog pisca F. M. Dostojevskog, sinoć je u atrijumu Kulturnog centra “Nikola Đurković” u organizaciji Gradske biblioteke i čitaonice održano predavanje ,,Karnevalizacija književnosti kod Dostojevskog – Bahtinovo čitanje’’ naučne saradnice Nataše Anđelković. Moderatorka je bila bibliotekarska savjetnica Jasmina Bajo.
Kako navodi Anđelković, prema teorijskoj postavci Mihail Bahtina, ruskog izučavaoca književnosti i lingivistike s početka 20. vijeka, romani Dostojevskog pripadaju liniji razvoja evropskog romana koja počiva na karnevalskoj tradiciji iz kasne antike, srednjeg vijeka i renesanse. Ona je govorila o prepoznavanju karnevalskog osjećanja svijeta u djelu Dostojevskog, koje određuje njegove likove i njihove filozofske pozicije.
“Znamo da je karneval vezan za renesansu, Mediteran, Kotor u kojem je on živ i danas. Dostojevskog smo svi naučili da doživljavamo kao pisca realizma. Karnevalizacija je važan aspekt njegovog stvaralaštva, njegove poetike. Teme poput Hrišćanstva, religije, filozofska pitanja, odnos prema društvenim problemima, siromaštvu, feudalizmu, Rusiji koja se tada mijenja – sve to što neminovno vidimo čitajući bilo koje njegovo djelo se na jedan drugačiji način otvara, tumači i razvija upravo zbog toga što je Dostojevski, pišući svoja djela, imao u vidu tu jednu lijepu, dugu tradiciju evropskog romana koja je nudila sasvim drugačiji vid otvaranja junaka” – kaže Anđelković.
Kako navodi, junaci Dostojevskog ispoljavaju potpuno različite filozofske ideološke pristupe stvarnosti.
“Iz međusobnih dijaloga njegovih junaka se otkriva čitava filozofska linija Dostojevskog o kojoj i dan danas raspravljamo i koja nikada nije do kraja rasvjetljena. Bahtin je to uočio izučavajući njegovo djelo. Dostojevski je kao pisac realizma bio taj na kome se ukazala spona sa jednom tradicijom koja počiva na složenoj, dubokoj kulturološkoj tradiciji” – ističe Anđelković.
Prema njenim riječima, Bahtina je zanimalo pitanje jezika, dijaloškog doživljavanja stvarnosti.
“Uporedivši Dostojevskog sa piscima realizma Bahtin je uočio bitnu razliku između Dostojevskog i njih. Ona se sastojala u tome što kod Dostojevskog je uočljiv taj dijaloški princip, koji će kasnije formulisati kao polifonijski. To znači da svi junaci Dostojevskovih romana, sve ono što oni govore, što su njihove pozicije, njihovi filozofski stavovi, njihovo ideološko doživljavanje stvarnosti ili neko određenje - niko od njih nema povlašćeni položaj, niko nije taj koji donosi presudnu ili konačnu istinu, ali mnogo važnije, ni sam autor, odnosno pripovjedač tih romana nema povlašćenu ulogu” – ocjenjuje Anđelković.
Kako navodi, kod Dostojevskog prvi put dolazi do toga da je pripovjedač ravnopravni sagovornik sa svojim junacima.
“Dijaloški princip potiče iz kulture karnevala. U srednjem vijeku i renesansi karneval dobija formu koju mi pamtimo i koju proslavljamo. Karneval je bio jedno vrijeme, proces nekoliko mjeseci u godini kada se zapravo paralelno živjelo sa strogim oficijalnim načinom života koji je uređivala u to vrijeme katolička crkva na Mediteranu, pa i u drugim djelovima Evrope. Vrijeme kada se živjeo karneval je bilo neko vrijeme oduška. Tada su se rušile barijere u društvenim klasama, u slojevima među ljudima i mogli su ljudi iz različitih klasa da budu u potpuno neposrednom kontaktu jedni sa drugima. To im je omogućavala upravo ta maska. Pod maskom smo svi jednaki i tada se može sve. To je bio odušak od jednog strogog dogmatskog vremena. Karneval nije bio pozorište, nije bio manifestacija, to je bio život. I kao takav, on je ulazi u književnost. Na trgu, ulicama dešavale su se razne vesele igre. One su postepeno ulazile u književnost. U tom periodu istorije formirao se čitav splet raznih žanrova inspirisanih karnevalskim osjećanjem svijeta. Taj dio kada karneval ulazi u književnost Bahtin je nazvao karnevalizacija književnosti” – objašnjava Anđelković.
Kako ističe, kroz karnevalizaciju književnosti djela dobijaju nova značenja, otvaraju čitav novi svijet, a čitalac dobija privilegiju novog proučavanja i tumačenja književnosti.

Nataša Anđelković, rođena je u Beogradu. Diplomirala je 2001. godine na Filološkom fakultetu u Beogradu na Grupi za srpsku književnost i jezik sa opštom književnošću. Doktorsku disertaciju „Odnos karnevalizacije i oblikovanja identiteta u Dnevniku o Čarnojeviću i Drugoj knjizi Seoba Miloša Crnjasnkog i evropski kontekst“ odbranila je 2016. godine na Filološkom fakultetu u Beogradu. Zaposlena je u Zavodu za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja. Dugo godina je radila kao urednik u izdavačkoj kući „Plato“. Piše književnu kritiku za nedeljnik „Pečat“ i druge dnevne listove i književne časopise.