Društvo

Nova globalna studija sa 65 miliona djece i adolescenata iz oko 200 zemalja, uključujući i Crnu Goru, pokazala je da loša ishrana može uticati na razlike u visini kod vršnjaka i do 20 centimetara. U ovoj globalnoj studiji, objavljenoj u prestižnom svjetskom časopisu „The Lancet“, sa Univerziteta Crne Gore su učestvovali prof. dr Duško Bjelica i prof. dr Stevo Popović.
Istraživanje, koje je predvodio Imperijal koledž iz Londona, utvrdilo je visinu i težinu djece i adolescenata školskog uzrasta širom svijeta, na uzorku od 65 miliona djece, uzrasta od 5 do 19 godina iz, tačnije 193 zemlje.
Utvrđena je razlika od 20 cm između devetnaestogodišnjaka u najvišim i najnižim nacijama. U Bangladešu i Gvatemali, nacijama sa najnižim djevojkama na svijetu, prosječna devetnaestogodišnjakinja je iste visine kao prosječna jedanestogodišnjakinja u Holandiji, zemlji sa najvišom prosječnom visinom, i kod dječaka i kod djevojčica.
Međunarodni tim koji potpisuje ovu studiju upozorava na to da izuzetno promenljiva ishrana u djetinjstvu, posebno nedostatak kvalitetne hrane, može dovesti do usporenog rasta i porasta dječje gojaznosti - što utiče na djetetovo zdravlje i blagostanje tokom cijelog života.
Ovo istraživanje je obuhvatilo mjerenja u periodu od 1985. do 2019. godine i potvrdilo da najviši devetnestogodišnjaci u 2019. godini žive u sjeverozapadnoj i centralnoj Evropi, odnosno u Holandiji, Crnoj Gori, Danskoj i Islandu. Sa druge strane, najniži devetnaestogodišnjaci u 2019. godini žive u južnoj i jugoistočnoj Aziji, Latinskoj Americi i istočnoj Africi, odnosno u Istočnom Timoru, Papua Novoj Gvineji, Gvatemali i Bangladešu.
Najveća poboljšanja u prosječnoj visini djece tokom perioda od 35 godina zabilježena su u zemljama čije su ekonomije u razvoju, kao što su Kina, Južna Koreja i neki djelovi jugoistočne Azije. Takođe, globalni poredak po visini za Veliku Britaniju pogoršao se tokom posljednjih 35 godina.
Studija je takođe utvrđivala indeks tjelesne mase (BMI) kod djece i adolescenata, odnosno mjeru odnosa visine i težine, koja daje odgovor da li osoba ima adekvatnu težinu u odnosu na svoju visinu. Analizom je utvrđeno da su devetnaestogodišnjaci sa najvećim indeksom tjelesne mase pronađeni na pacifičkim ostrvima, Bliskom Istoku, SAD-u i Novom Zelandu. Indeks tjelesne mase devetnaestogodišnjaka je bio najniži u zemljama južne Azije, poput Indije i Bangladeša. Razlika između najmanjeg i najvećeg BMI je imao raspon oko devet jedinica (ekvivalentno oko 25 kg težine).
Profesor Majid Ezzati, jedan od vodećih autora ove studije, naveo je da: „Djeca u nekim zemljama zdravo rastu do pete godine, ali zaostaju tokom godina svog školovanja. To pokazuje da postoji disbalans između ulaganja u poboljšanje ishrane predškolaraca i djece školskog uzrasta i adolescenata. Ovo pitanje je posebno važno tokom pandemije COVID-19 kada su škole zatvorene širom svijeta, a mnoge siromašne porodice nisu u stanju da obezbede adekvatnu ishranu za svoju decu. “
Profesor Duško Bjelica, jedan od autora ove studije, istakao je da: „Devetnaestogodišnjaci sa najnižim indeksom tjelesne mase žive u Etiopiji (19,2), Nigeru (19,8), DR Kongu (19,9), Senegalu (20,1), Indiji (20,1), Istočnom Timoru (20,3), Bangladešu (20,4), Centralnoafričkoj republici (20,5), Nepalu (20,5), Čadu (20.6), dok 19-godišnjaci sa najvišim indeksom tjelesne mase žive na Kukovim ostrvima (29,6), Nauruu (29,5), Tuvalu (28,2), Niueu (28,1), Tongu (27,3), Američkoj Samoi (27,2), Tokelau (27,2), Palauu (27,1), Francuskoj Polineziji (26,3), Kiribatima (26.2)“, ali dodaje i da: „19-godišnjakinje sa najnižim indeksom tjelesne mase žive u Istočnom Timoru (19,6), Rumuniji (19,9), Indiji (20,1), Vijetnamu (20,4), Madagaskaru (20,4), Šri Lanki (20,6), Kambodži (20,6), Mjanmaru (20,6), Bangladešu (20,6), Japanu (20.6), dok devetnaestogodišnjakinje sa najvišim indeksom tjelesne mase žive u Tongu (29,0), Kukovim ostrvima (28,9), Nauruu (28,6), Niueu (28,3), Tokelau (27,9), Samoi (27,9), Tuvalu (27,2), Američkoj Samoi (26,6), Palauu (26,5), Francuskoj Polineziji (26.2).“
Dr Andrea Rodriguez Martinez, jedan od vodećih autora ove studije, je istakla: „Naša saznanja bi trebalo da izazovu donošenje mjera koje povećavaju dostupnost i smanjuju troškove zdrave hrane, jer će ovo pomoći djeci da postanu viša bez dobijanja prekomjerne težine. Te inicijative uključuju bonove za zdravu hranu za porodice sa niskim prihodima i besplatne programe zdravog školskog obroka koji su posebno ugroženi tokom pandemije. Ove akcije bi djeci omogućile da postanu viša bez dobijanja prekomjerne težine, uz cjeloživotne koristi za njihovo zdravlje i blagostanje.“
Profesor Stevo Popović, takođe jedan od vodećih autora ove studije, je istakao da: „Najviši 19-godišnjaci žive u Holandiji (183,8 cm), Crnoj Gori (183,3 cm), Estoniji (182,8 cm), Bosni i Hercegovini (182,5 cm), Islandu (182,1 cm), Danskoj (181,9 cm), Češkoj (181,2 cm), Letoniji (181,2 cm), Slovačkoj (181,0 cm), Sloveniji (181,0 cm), dok najviše 19-godišnjakinje žive u Holandiji (170,4 cm), Crnoj Gori (170,0 cm), Danskoj (169,5 cm), Islandu (168,9 cm), Letoniji (168,8 cm), Estoniji (168,7 cm), Srbiji (168,3 cm), Češkoj (168,0 cm), Litvaniji (167,6 cm), Američkoj Samoi (167,6 cm)“, ali dodaje i da: „Najniži 19-godišnjaci žive u Istočnom Timoru (160,1 cm), Laoškom PDR (162,8 cm), Salomonovim ostrvima (163,1 cm), Papui Novoj Gvineji (163,1 cm), Mozambiku (164,3 cm), Gvatemali (164,4 cm), Nepalu (164,4 cm), Jemenu ( 164,4 cm), Bangladešu (165,1 cm), Madagaskaru (165,2 cm), dok najniže 19-godišnjakinje žive u Gvatemali (150,9 cm), Bangladešu (152,4 cm), Nepal u(152,4 cm), Istočnom Timoru (152,7 cm), Madagaskaru (153,1 cm), Laoškom PDR (153,1 cm), Filipinima (154,1 cm), Maldivima (154,3 cm) , Indoneziji (154,4 cm), Peruu (154,4 cm).“
Cjelokupan tekst naučnog članka, pod originalnim nazivom "Height and body-mass index trajectories of school-aged children and adolescents from 1985 to 2019 in 200 countries: Pooled analysis of 2,182 population-based studies with 65 million participants“, dostupan je na sljedećoj internet adresi: http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)31859-6/fulltext , odnosno u prilogu u PDF formatu.