Društvo

Prvoosnovana arhivska institucija u Crnoj Gori - Istorijski arhiv Kotor napunio je 70 godina.

Arhivistkinja i načelnica  Arhivskog odsjeka Državnog arhiva - Istorijski arhiv Kotor Snežana Pejović tim povodom je Radio Kotoru proslijedila saopštenje u kojem, kako navodi, zbog svih onih generacija arhivskih radnika koji su veoma predano obavljali i obavljaju ovaj važan posao, podsjeća na istorijat ove institucije.

“Juče, 30. novembra 2019. godine navršilo se 70 godina od osnivanja prve samostalne državne arhivske institucije u Crnoj Gori, koja je ustanovljena upravo u Kotoru, pod nazivom: Državni arhiv u Kotoru. Ova značajna institucija u kojoj je pohranjeno arhivsko kulturno blago koje je vjekovima nastajalo na širem području Boke Kotorske, osnovana je godinu dana prije „Opšteg zakona o državnim arhivima FNR Jugoslavije“ i dvije godine prije donošenja „Zakona o državnim arhivima Narodne Republike Crne Gore“, upravo zbog značaja arhivske građe sačuvane na području Kotora, ali istovremeno potrebe da se Kotoru i Crnoj Gori povrate vrijedne arhivalije koje su se u više navrata odnosile iz Kotora. Na predlog Ministra prosvjete NR Crne Gore i Vlade NRCG dana 30. novembra je donešena Uredba o osnivanju Državnog arhiva u Kotoru „pod rukovodstvom i nadzorom Ministarstva prosvjete“. Uz predsjednika Republike Crne Gore  Blaža Jovanovića, za donošenje pomenute uredbe žučno su se zalagali tadašnji ministar prosvjete, Živko Žižić, direktor Naučnog društva CG i poznati crnogorski istoričar Jagoš Jovanović, dr Đoko Pejović, dr Jefto Milović, don Anton Milošević, prof. dr Đorđije (Boro) Vukasović, Anto Vukašinović, Savo Starović, Ljiljana Ćirković i još mnogi drugi istaknuti kulturni i naučni poslenici u Republici CG i političari.

„Uredbom“ je precizirana djelatnost ove prve samostalne arhivske institucije u Crnoj Gori: „Zadatak je Arhiva da istražuje građu od istorijsko-naučnog značaja o svim događajima iz političkog, društvenog, privrednog i kulturnog života Boke Kotorske iz najdalje prošlosti do najnovijeg vremena; da sve pismene radove, dokumenta i spomenike iz te oblasti pribira, sređuje, čuva i ispituje; da sve proučava pravilnom primjenom naučnih metoda radi širenja naučne misli, davanja pravilnog suda i podizanja naučnih kadrova.“

Na sastanku u tadašnjem sjedištu Sreskog komiteta u Kotoru krajem novembra 1949. godine (danas zgrada Arhivskog odsjeka Kotor), kojem su prisustvali ministar prosvjete Žižić, direktor Naučnog društva NR CG Jagoš Jovanović uz predsjednika Opštine Kotor i druge predstavnike društveno-političkih organizacija, dogovaralo se oosnivanju i organizaciji Državnog arhiva u Kotoru. Uz ostalo, tada je donešena odluka da se na čelu ove ustanove postavi sudija Okružnog suda u Kotoru Hektor Dabinović, kao i arhivista profesor Risto Kovijanić, akademik Slovačke akademije i bivši direktor Kotorske gimnazije. Oni su zvaničnim aktom Ministarstva prosvjete postavljeni na tu dužnost 1. februara 1950. god. kada je započeo mukotrpan rad na prikupljanju, sređivanju i obradi arhivske građe koja datira od 1309. godine.

Krajem 1992. godine Istorijski arhiv Kotor (sa dva svoja arhivska odjeljenja, za staru i noviju arhivsku građu) se ukida kao samostalna institucija i prelazi organizaciono u novoosnovani Državni arhiv Crne Gore. Nekada jedinstvena arhivska institucija sada djeluje kroz dvije posebne organizacione jedinice unutar Državnog arhiva, kao dva njegova odsjeka.

Iz oblasti kulture i kulturne baštine arhivska struka i služba se premješta u državnu upravu, što bitno i uglavnom negativno utiče na dalji razvoj osnovne djelatnosti Istorijskog arhiva Kotor, a to je valorizacija, očuvanje i predstavljanje najstarije arhivske kulturne baštine u Crnoj Gori, u cilju razvoja i unapređenja nauke i naučne misli, posebno istoriografije.

Jubileji su obično prilika da se generacijama uposlenika od strane društvene zajednice iskaže zahvalnost što su savjesno obavljali decenijama određeni posao. Nažalost, i Kotor i Crna Gora u sadašnjem trenutku nisu pokazali nikakav poseban interes da makar formalno iskažu tu zahvalnost svim onim generacijama arhivskih poslenika koje su tokom 70 godina sa puno entuzijazma, stručnog znanja, pa često narušavajući i svoje zdravlje, spašavali i sačuvali do danas ovo vrlo specifično i osjetljivo kulturno blago - arhivsku građu” – navodi se u saopštenju arhivistkinje i načelnice Arhivskog odsjeka Državnog arhiva - Istorijski arhiv Kotor Snežane Pejović.