Društvo

Ginekološkinja-akušerka i subspecijalistkinja endokrinologije u Kliničkom centru Crne Gore u Podgorici, doktorka Angela Ćorić, danas je bila gošća emisje “Nedjeljni razgovor”.

Sa njom smo razgovarali o HPV infekciji i raku grlića materice, koji procentualno godišnje na broj stanovnica u Crnoj Gori odnosi mnogo više života nego u razvijenim evropskim zemljama.

U nastavku, pročitajte intervju koji je zabilježila Sanja Čavor.  

Mnoga maligna oboljenja, kao što je i karcinom grlića materice, danas su neka vrsta epidemije. Zašto se to dešava?

Kada govorimo o karcinomu grlića materice, čiji uzročnik danas znamo da je Humani Papiloma Virus (HPV), zaista možemo govoriti o epidemiji, tj. o polno prenosivoj bolesti. Infekcija HPV virusom je česta, zahvata mladu populaciju, tačnije većina polno aktivnih osoba će se zaraziti HPV-om u okviru nekoliko godina od početka svoje polne aktivnosti. Oko polovina ovih infekcija je visokorizičnim HPV tipovima. Ipak, većina HPV infekcija neće izazvati karcinom zato što naš imuni sistem kontroliše infekciju i 9 od 10 infekcija HPV-om će se „samoizliječiti“. U slučajevima kada infekcija izmakne imunoj kontroli organizma, dolazi do toga da virus u ćelijama perzistira godinama, što može izazvati premalignu promjenu ćelija i tkiva, koja, ako se na vrijeme ne prepozna i ne tretira, može dovesti do nastanka karcinoma.

HPV virusa ima više stotina, a konačna faza infekcije je kancer. Koje vrste ovog virusa zapravo dovode do maligniteta i koje su najopasnije?

HPV čine grupu od više od 200 sličnih virusa, a mnogi od njih se mogu prenijeti sa jedne osobe na drugu putem polnog kontakta. Tipove HPV koji se mogu prenositi polnim putem možemo grubo podijeliti u dvije grupe, grupu niskog rizika i grupu visokog rizika (uzimajući u obzir njihovu sposobnost da izazovu karcinom). HPV niskog rizika najčešće ne izazivaju nikakve simptome, mada neki od njih mogu izazvati polne bradavice (kondilomi), odnosno bradavice u predjelu polno izloženog područja. HPV visokog rizika mogu izazvati nekoliko tipova karcinoma. Postoji oko 14 visoko rizičnih HPV tipova a to su HPV: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66 i 68. Dva od njih, HPV tip 16 i 18, odgovorni su za većinu HPV uzrokovanih karcinoma.

Što su najčešće zablude u vezi sa uzrocima pojave kondiloma?

HPV infekcija se najčešće prenosi bliskim kontaktom između partnera tokom polnog odnosa i može biti prenesena bilo kojim načinom polnog kontakta ili bliskog kontakta koža na kožu, bez obzira na pol, polni identitet ili polnu orijentaciju. Svi ostali načini prenošenja HPV infekcije su mogući, ali nijesu uobičajeni.

Kako se jedino možemo zaraziti HPV virusom?

HPV virus se prenosi sa čovjeka na čovjeka, tako da do infekcije dolazi direktnim kontaktom. Kada govorimo o tipovima HPV koji izazivaju polne infekcije, oni se prenose isključivo putem polnog kontakta.

Da li bakterijske i gljivične infekcije ubrzavaju razvoj kancerogenih promjena na grliću materice?

Sva stanja organizma koja kompromituju imuni odgovor mogu ubrzati razvoj kancerogenih promjena uzrokovanih HPV-om. To se odnosi i na bakterijske i gljivične infekcije, koje na lokalnom nivou moduliraju imuni odgovor sluznice koja je istovremeno inficirana i HPV-om. Zato se za mnoge bakterijske i gljivične infekcije ginekoloških organa može reći da su kofaktori, koji uz prisustvo HPV infekcije, mogu povećati rizik od nastanka ili ubrzati nastanak malignih promjena.

Da li se u slučaju pojave kondiloma oni hitno moraju ukloniti?

Kondilomi, poznati i kao polne ili šiljate bradavice su izrasline na genitalnom području i mogu se ispoljiti kod žena i muškaraca. Uzročnici pojave kondiloma su iz velike grupe Humanog Papiloma Virusa, veoma se lako i brzo prenose intimnim kontaktom, a nekoliko sojeva ovog virusa direktan je uzročnik karcinoma grlića materice, drugih djelova polnih organa žena i muškaraca, ali sve češće i karcinoma anusa i glasnih žica. Kondilome je odmah nakon njihovog dijagnostikovanja važno otkloniti nekom od efikasnih metoda da bi se spriječilo njihovo dalje širenje i prenošenje na druge osobe, zato što su ove bradavice veoma zarazne, a potom, u drugom koraku sprovesti i skrining na tip virusa, citološki bris i kolposkopski pregled. Citološke briseve i kolposkopske preglede treba sprovoditi periodično, prema odluci ljekara i nakon što se kondilomi izliječe. Liječenje polnih bradavica je proces koji često zahtijeva više posjeta ljekaru, liječe se oba partnera, uz obaveznu primjenu barijerne kontracepcije tokom liječenja i šest mjeseci nakon izliječenja. Postoje lokalne (topikalne) i fizičke metode uklanjanja polnih bradavica. Lokalne metode koje su manje efikasne, sprovode se hemijskim agensima, iz grupe imunomodulatora i citostatika koje se nanose direktno na promjenu i ovim metodama se liječe uglavnom spoljašnje bradavice. Fizičke metode su efikasnije, ali zahtijevaju anesteziju i određenu opremu. Fizičkim metodama kondilomi se uklanjaju krioterapijom (zamrzavanjem), termokoagulacijom, laser-vaporizacijom ili jednostavnom hirurškom ekscizijom.

Da li HPV infekcija brže napreduje kod mladih ili kod starijih žena?

HPV virus je veoma rasprostranjen među mladom, polno aktivnom populacijom, tako da to jeste infekcija mladih žena i muškaraca u prvim godinama nakon početka polne aktivnosti. Većina žena će se zaraziti HPV-om prilikom prvog polnog kontakta. Većina HPV infekcija prođe asimptomatski i sama od sebe. Ako ne dođe do eliminacije virusa imunološkim sistemom organizma, postoji mogućnost da virus godinama perzistira i izazove premaligne, a zatim i maligne promjene na grliću materice, ali i ostalim dijelovima genitalnog trakta. Ovaj proces je dugotrajan, traje 7-20godina, tako da, ako se perzistentna virusna infekcija ili premaligna promjena ne prepoznaju na vrijeme, doći će do razvoja karcinoma. Ako uzmemo sve ovo u obzir, možemo reći da težina HPV infekcije, kao i njen maligni potencijal, ne zavise od starosti žene, već od godina života kada ona stupa u polne odnose, stepena odgovornosti prilikom upražnjavanja polnih odnosa (korištenja barijerne zaštite), socioekonomskog statusa, dostupnosti zdravstvene zaštite, dostupnosti i praktikovanja redovnih ginekoloških pregleda i postojanja Nacionalnog skrining programa.

Koliko vremena je potrebno da se razvije malignitet na grliću materice?

Period potreban da premaligna lezija na grliću materice postane maligna je 3-18 godina i taj period zavisi od tipa virusa, kofaktorskih infekcija povezanih sa rizičnim seksualnim ponašanjem, imunološkog stanja i prisustva različitih bolesti koje kompromituju imunološki sistem.

Kako možemo spriječiti nastajanje prekanceroze? Da li je dovoljno da se samo uradi PAP-a test?

Postoje mjere primarne i sekundarne prevencije karcinoma uzrokovanih HPV-om. Jedini vid primarne prevencije, koji je sada i nama na raspolaganju (a u svijetu već 20 godina) je vakcina protiv nekih tipova HPV-a. Vakcina se savjetuje djevojčicama (po preporukama i dječacima) od 9 do 14 godine života. Vakcina jedina može da spriječi nastanak premaligne lezije. Skrining na visokorizične tipove HPV Papa test i kolposkopski pregled spadaju u sekundarne mjere prevencije raka, kojima se premaligne lezije ne mogu spriječiti, ali se mogu otkriti na vrijeme i adekvatno liječiti.

Ukoliko muškarac nema vidljive promjene, da li to onda znači da ni žena nema HPV virus?

I muškarci i žene mogu biti asimptomatski prenosioci HPV infekcije. HPV tipizacija se sprovodi kao skrining na HPV u okviru nacionalnog programa, kojim se pozivaju žene starije od 30 godina radi testiranja na prisustvo visokorizičnih tipova HPV. U slučaju pozitivnog testa, primjenjuje se intenzivniji nadzor prema propisanim koracima (PAP-a test, kolposkopija).

Da li i muškarci dobijaju kancer?

Da, HPV infekciji, a samim tim i razvoju karcinoma su podložni svi, nezavisno od pola, polnog identiteta ili seksualne orijentacije.

Da li prezervativ predstavlja potpunu zaštitu od HPV infekcije?

Prezervativ ne predstavlja potpunu zaštitu od HPV infekcije, ali značajno smanjuje rizik od nastanka infekcije, a i štiti od mnogih drugih polno prenosivih bolesti .

Postoji li  stoprocentna zaštita od HPV infekcije?

U ovom trenutku 100% zaštita od HPV infekcije ne postoji. Vakcina protiv nekih tipova HPV koji najčešće izazivaju karcinom i genitalne bradavice je jedini vid primarne prevencije. Vakcina je od početka godine dostupna i kod nas, bezbijedna je i efikasna. Vakcina je u upotrebi skoro 20 godina (Švedska, Njemačka, Finska), a prethodno je klinički testirana po propisima. Crna Gora je trenutno na prvom mjestu u Evropi po stopi obolijevanja od karcinoma grliće materice (26/100000). Nada da će se ovakvo stanje promijeniti u narednim decenijama je u vakcinaciji i sprovođenju Nacionalnog skrining programa.

Reprizu emisije “Nedjeljni razgovor” možete poslušati večeras od 19 sati i 30 minuta na talasima Radio Kotora.

Tekst: Sanja Čavor

Foto: Radio Kotor