Društvo

Tekst: Sanja Čavor

Foto: Radio Kotor/S.Č./European Heritage Volunteers 

U Gornjem Stolivu su od 16. do 27. septembra održane aktivnosti u okviru međunarodnog volonterskog projekta, posvećenog očuvanju kulturnog nasljeđa ovog jedinstvenog bokeljskog naselja. 

U pitanju je inicijativa šireg programa European Heritage Volunteers, koja okuplja mlade stručnjake/inje i studente/kinje iz cijelog svijeta, s ciljem očuvanja evropske kulturne baštine.

Ovogodišnji projekat realizovan je u saradnji sa Nevladinim udruženjem “Kamelija” Stoliv i organizacijom “Meshtra- Tradicionalno znanje i zanati” iz Bugarske. 

Fokus aktivnosti bio je na nastavku obnove jedne od posljednjih očuvanih kamenih kuća u Gornjem Stolivu, uz korišćenje isključivo tradicionalnih tehnika i materijala.

Kako je za Radio Kotor kazala koordinatorka projekta Marija Konjević, svi radovi su izvođeni ručno, bez upotrebe savremene mehanizacije, kako bi se očuvala autentičnost i istorijski kontekst gradnje. 

“Restauracija je obuhvatila zamjenu trulih drvenih greda između spratova, obnovu prozorskih okvira, te sanaciju i učvršćivanje krova, a sve u skladu sa tradicionalnim tehnikama obrade drveta i kamena. Materijal smo ručno nosili, kamenitom stazom između Donjeg i Gornjeg Stoliva, što simbolično povezuje savremene volontere s graditeljima iz prošlih vremena”, dodaje Konjević.

Osim fizičke obnove, projekat je imao i snažnu edukativnu komponentu. Volonteri/ke su učestvovali/e u radionicama, vođenim turama i diskusijama o izazovima očuvanja kulturnog nasljeđa u vremenu masovnog turizma i urbanizacije. 

Stručnjaci za konzervaciju nadgledali su sve radove, obezbjeđujući najviše standarde u restauraciji.

Gornji Stoliv, nekada naselje sa gotovo hiljadu stanovnika/ca, danas broji svega tri stalna mještan. Obnova tradicionalne arhitekture u ovom mjestu ne predstavlja samo fizički čin, već i pokušaj da se Gornji Stoliv sačuva kao “vremenska kapsula” Boke, autentičan prostor koji pruža uvid u prošlost i nadu za budućnost. 

“Od 2022. godine, Gornji Stoliv je jedina lokacija u Crnoj Gori na kojoj European Heritage Volunteers kontinuirano djeluje. Do sada je u projektima učestvovalo oko 60 volontera/ki, uglavnom studenata/tkinja i mladih stručnjaka/inja iz oblasti arhitekture, arheologije, konzervacije i srodnih disciplina, iz 24 zemlje, među kojima su: Austrija, Njemačka, Turska, Egipat, Brazil, SAD, Crna Gora i mnoge druge”, naglašava naša sagovornica. 

Ove godine, projekat je okupio osam učesnika/ca i dva tehnička instruktora. Rad na obnovi kamene kuće odvijao se fazno, a svaki ciklus trajao je po dvije sedmice. 

 “Tokom šest dosadašnjih projekata u Gornjem Stolivu obnovljena je tradicionalna kamena štala, sanirana stara kamena staza koja povezuje Donji i Gornji Stoliv, restauriran je dio ambijentalne cjeline ispod crkve Svete Ane koju čine kamena kuća i štala, a volonteri/ke su ručno prenijeli/e više od osam kubnih metara materijala”, ističe Konjević. 

Uz tehničku pomoć partnera iz organizacije “Meshtra”, volonteri/ke su dokumentovali/e objekte, obnavljali kamene zidove, montirali nove grede i vraćali originalne krovne ploče, sve u skladu s principima održivosti i očuvanja lokalnog identiteta.

Projekat je minulog vikenda zaokružen zajedničkom večerom i druženjem u Domu kulture “Niko Bilafer”, gdje su uručene potvrde o učešću, uz prisustvo mještana/ki, vlasnika/ca obnovljenih objekata, te predstavnika/ca Mjesne zajednice Stoliv. 

Prikazana je i zvanična bronzana plaketa organizacije, dodijeljena European Heritage Volunteers-u za izuzetna dostignuća u oblasti edukacije i zaštite kulturnog nasljeđa – European Heritage Award / Europa Nostra Award 2025.

“Volonteri/ke u Gornji Stoliv ponovo dolaze sljedeće godine, a biće fokusirani na završetak obnove krova pomenute kuće. Dugoročna vizija je da ovaj prostor postane centar za edukaciju i razmjenu znanja o tradicionalnim tehnikama gradnje, ali i primjer uspješnog uključivanja lokalne zajednice u očuvanje kulturne baštine”, poručila je Konjević.