Društvo

Tekst: Biljana Marković
Foto: Radio Kotor / B.M.

JU Kulturni centar ,,Nikola Đurković” Kotor, Gradska biblioteka i čitaonica, u saradnji sa Omladinskim klubom Kotor, juče su u čitaonici Gradske biblioteke, organizovali predavanje  za mlade pod nazivom ,,Odgovornost prema kulturnom nasljeđu”, koje je održala Anja Todorović, master arhitekture.
 
Prisutne je u ime Gradske bibloteke i čitaonice pozdravila Jelena Vukasović, a u ime Omladinskog centra, administratorka Neđeljka Radonjić.

Todorović je najprije mladima približila arhitekturu kao struku, a potom se osvrnula na kulturnu baštinu, ističući potrebu odgovornosti prema naslijeđu koje treba da se čuva sa velikom dozom uvažavanja. 

“Da pokušamo da je unaprijedimo, u skladu sa zahtjevima današnjih potreba ljudi, a opet da zadržimo ono zbog čega i važimo za grad koji je pod zaštitom Unesko-a na Listi svjetske baštine”, podvukla je ona.     
  
Osnovne teme o kojima je govorila su: arhitektura kao struka, kulturna baština i kulturno nasljeđe, pojmovi rekonstrukcije i revitalizacije objekata, te o zgradi nekadašnjeg zatvora u Starom gradu koja je rekonstruisana 2020. godine.

Ahitektura je, navodi, nauka i umjetnost koja se bavi oblikovanjem unutrašnjeg i spoljašnjeg prostora. Da bi neko bio arhitekta mora, kaže, da ima osnovni osjećaj o prostoru, njegovoj veličini, obliku, šta on predstavlja u okruženju.

Na slajdovima je zatim prikazana zgrada nekadašnjeg zatvora, a Todorović istakla da kao arthitekta morate da imate odnos prema sve tri dimenzije kako biste mogli da storite vizuru.

“Na početku studija kao student arhitekture nemate mnogo osjećaja o tome, jer kroz praksu i školu nemamo dovoljno informacija i znanja da bismo mogli da stičemo taj osjećaj. Međutim, kako se više kroz fakultet razvijate i prolazi vrijeme sve se više stiče osjećaj prostornosti. Već na četvrtoj ili petoj godini studija, ako se nađete u nekoj prostoriji možete da odredite njene kapacitete, šta tu može da se smjesti. Tako je od mikroprostora, kao što je jedna prostorija, do makroprostora, kao što je objekat, grad, to se razvija sa vještinama i sa znanjima”, objašnjava Todorović.

Dodaje da kao arhitekta možete da budete dizajner enterijera, projektant koji projektuje objekte različitih namjena, ali i da budete u izvođenju radova, odnosno da arhitekta osmisli prostor, a vi to “pretočite u djelo”.

Mladima je potom, uz propratne slajdove sa prikazanim primjerima, približila pojmove rekonstrukcije i revitalizacije.

“Rekonstrukcija podrazumijeva da objekat koji je već iskonstruisan i sagrađen, vi mu radite rekonstrukciju, odnosno obnavljate ga, jer je pod zubom vremena propao, ili se desio jak zemljotres pa se objekat strušio ili je neadekvatno ponašanje korisnika prostora dovelo do njegove devastacije”, kazala je Todorović.

Govoreći o zgradi zatvora kazala je da su Austrougari, da bi je sagradili, a budući da je jezgro Starog grada zgusnuto objektima, do temelja srušili crkvu i samostan, te je izgradili na njihovim ruševinama.

Sredinom 19. vijeka, 1850. godine, pa nadalje,  dalmatinski arhitekta Marko Benzon napravio je, podsjeća, nacrt zgrade zatvora, koja se gradila u narednom periodu.

Od 1860. godine u Starom gradu u Kotoru postoji objekat zatvora koji je imao prizemlje, dva sprata i potkrovlje.

“Zatvor je bio poznat kao Žuta kuća. U Starom gradu uglavnom preovladavaju kamene fasade, zato što su stambeni objekti uvijek bili od kamena, a zgrade Opštine, zatvor, javne ustanove, administracije, su se farbale. Te fasade nisu bile krečene, kao što se danas to čini, nego su u samom malteru kojim se oblagao kamen stavljali razne tonove da bi dobili tu boju. Za zgradu zatvora, na primjer, u osnovni mater stavljane su razne oker boje, tu su bile mljevene oker opeke. Tako su se naši preci snalazili. Bio je potpuno drugačiji sistem građenja nego danas da bi mogli da dobiju fasadu u boji. Danas je sve to mnogo jednostavnije, imate da birate palete boja kako bi sve bilo jako koloritno i zanimljivo. Naši preci su se u prošlosti dovijali na razne načine kako bi mogli da dobiju ono što mi danas gledamo i što je vijekovima staro”, naglašava Todorović.     
 
Prikazane su uporedne fotografije zgrade zatvora, prije i nakon rekonstrukcije.

Objekat je bio potpuno urušen, dok su krovna konstrukcija i sve međuspratne ploče bile srušene.

“Morala se raditi kompletna rekonstrukcija. Međutim, s obzirom na to da je Kotor pod zaštitom Unesko-a i da je objekat pod zaštitom i kulturno je dobro, morali smo da uradimo sve da zadržimo njegovu autentičnost, a da mu damo novu funkciju, jer niko više ne želi da tu bude zatvor. Prosto nova funkcija će da mu da život, a sačuvaćemo sve što smo zatekli”, kazala je Todorović.

Nekadašnji zatvor bio je u funkciji do zemljotresa 1979. godine, nakon čega prestaje to da bude, ali zatvorenici koji su bili u njemu u tom trenutku pomagali su u obnovi Starog grada.

“To je ogroman prostor koji smo iskoristili da umjetnici raznih kategorija mogu da dođu, borave i stvaraju, a u prizemlju smo obezbijedili restoran i suvenirnicu gdje to mogu da prezentuju. Najvažnija prostorija je kapela Gospe od žalosti, jer je zatvor imao dvije, za zatvorenike koji su bili katoličke vjeroispovjesni, a drugu za pravoslavne, da bi im obezbijedio makar neke trenutke gdje bi mogli da se ispovijede i okaju grijehe. To nije bilo karakteristično za zatvor, a još manje je bilo karakteristično da su te prostorije bile oslikane jer zatvori su surova mjesta i uopšte nisu ugodna za boravak. Zadržan je izgled svih ćelijskih vrata iz perioda kada je objekat izgrađen. Ćelije više nisu za zatvaranje, već služe da se unutra boravi, stvara, kreira, radi. Takođe, imamo prostorije za spavanje, tako da objekat sada više podsjeća na hotel nego na zatvor, a zadržano je sve onako kako je bilo autentično”, poručila je Todorović.     

Nakon predavanja za učesnike je organizovan obilazak zgrade nekadašnjeg zatvora u Starom gradu, sada Kreativnog haba sa radionicama.