Društvo

Saopštenje Udruženja boraca NOR-a i antifašista Kotor povodom Dana oslobođenja Kotora.

 “Postoje neke tišine koje odjekuju ehom svoje jeze. Vrijeme stradanja, gde zadrhti duša unutar nas na pomisao rata. Postoje užasi čija je boja vječno crvena. Čuvamo u nama svu tu krv proteklih godina i heroje koji su dali svoj život, da mi možemo ovu priču ispričati krikovima.

Ovih dana se sjećemao njihovih likova i sa njima se povezujemo. Posjećujemo njihova poslednja počivališta i nekako osjećamo da su besmrtni. Kako se nositi sa tim bolom, nije lako opisati tu moćnu silu. Tuga i sjećanje na njih nas tjera na njeno postojanje a njima da odamo počast.

Naša istorija govori u prilog tome. Rat ,strahote i gubici, ožiljci koji nastaju kao posledica svega proživljenog, sve to kada se skupi bude previše za naše napaćene duše. Sa isuviše bola moralo je da se rukuje sa sudbinom.I danas gledamo još jednom u Epitafe riječi koji su sami izabrali svojom hrabrošću.Zlatne niti koje nas vežu do ponovnog susreta.

Navršava se 77 godina oslobođenja grada Kotora,ponosimo se 21. Novembrom 1944.godine, jednim od najslavnijih datuma Kotorske istorije, kada su jedinice slavne Prve Bokeljlske i Druge Dalmatinske Narodnooslobodilačke Udarne Brigade oslobodile Kotor i Boku.S ponosom se prisjećamo herojske antifašističke borbe u II svjetskom ratu.

U toku NOR Rišnjani su uzeli živog učešca. Prva ustanička puška u Boki opaljena je u ovim krajevima. Jošo V.Lazovic, borac Krivošijske čete , ubio je italijanskog podoficira u Ledenicama. Fašista je ubijen u momentu kada je iz kuce izveo jednu ženu sa djecom i počeo preko njih da puca iz pištolja držeci u zubima ručnu bombu. U Risnu su se u oktobru i novembru 1944. vodile žestoke borbe između Narodnooslobodilačkih brigade i Njemaca. Risan je bio glavna saobraćajnica na putu povlačenja Njemaca za Grahovo i dalje. Jedinice Prve bokeljske brigade i Druge Dalmatinske brigade vodile su žestoke borbe sa Njemcima na putu Kotor, Perast, Risan , Grahovo.

Između noci 20/21. novembra tri bataljona Druge dalmatinske brigade izvršili su koncentrični napad na Risan, pružajuci otpor čitave noci, pred zoru su se Njemci evakuisali morem prema Tivtu i komunikacijom Risan-Kotor, porušivši most na Ljutoj i druge objekte. Partizani su zarobili komandanta garnizona u Risnu, nekoliko vojnika i jednog talijanskog fašistu. Zaplijenjeno je dosta oružja i vojne opreme. U toku borbi za oslobođenje Risna izvršen je masakr nad nedužnim stanovništvom od strane Njemaca. Bijesni zbog gubitaka koji im je nanijela Druga dalmatinska i djelovi Prve bokeljske brigade na položajima oko Risna , Njemci su od 28. do 30. oktobra 1944. godine po kućama i dvorištima risanskih zaseoka poubijali 37 osoba, uglavnom žena, djece i staraca. Samo 30 oktobra ujutro ubijeno je 34 lica. Nekoliko lica je bilo samo ranjeno i uspjelo da preživi ovaj masakr.

Poslije oslobođenja Risna, jedinice Druge dalmatinske brigade (2. i 4.bataljon), zajedno sa 3.batoljonom Prve bokeljske brigade, nastavili su gonjenje razbijenih njemačkih jedinica prema Perastu, Orahovcu, Dobroti i Kotoru.Četvrti bataljon Prve bokeljske brigade je napao Kotor iz pravca Dobrote i Škaljara, a od pravca Tivta, nakon njegovog oslobođenja, prema Kotoru prodirao je Prvi bataljon Druge  dalmatinske brigade.Poslije potiskivanja neprijatelja prema Trojici i Budvi, 21. novembra,oko 06.00 sati,u oslobođeni Kotor ušli su djelovi 4.bataljona Prve Bokeljske brigade ,a oko jedanaest sati u grad su ušli djelovi Druge Dalmatinske brigade.Druga dalmatinska proleterska brigada formirana je 3.oktobra 1942 godine u selu Uništa podno Dinare.

U danima formiranja u brigadu je bilo oko 950 boraca iz svih slojeva društva, seljaci, ribari, radnici,učenici, studenti iz Sjeverne i Srednje Dalmacije  i ostrva-Hrvati i Srbi.O kakvoj brigadi se radi govori njeno pismo upućeno drugu Titu na Sutjesci: “Njemci nadiru sve jačim snagama i sve upornije. Mi smo izgubili dvije trećine sastava, ali računajte na nas kao da smo u punom sastavu“. A drug Tito o brigadi kaže sledeće: “Ova je brigada kasnije odigrala presudnu ulogu u povlačenju naše glavnine preko tjesnaca rijeke Sutjeske i pokazala divne primjere upornosti i hrabrosti“.

Iz njenih redova za oslobođenje Risna i Kotora poginuli su sledeći borci:

1.Abramović Petra Božo,Gornje Polje-Nikšić,Crnogorac, zemljoradnik,u NOV od 20.09.1943. poginuo 30.10.1944 godine kod Perasta

2.Bulatović Stanka Nikola,1923,Rečine, Kolašin, zemljoradnik,Crnogorac, član KPJ OD 1944. u NOV od 1941. u Komskom P.O.,u Drugu dalmatinsku od oktobara 1943, poginuo 31.10.1944 kod Risna

3.Bulatović Jakova Tomo,1924, Petrovo Selo, Mokošica –Dubrovnik,Hrvat, brodograditelj. U NOV  od 18.10.1944. Poginuo novembra 1944 u Boki Kotorskoj.

4.Dadić Mirko, Velika, Hrvat, zemljoradnik, poginuo 7.11.1944 u Dobroti.

5.Delić Antuna Jakov,1911,Cavtat, Hrvat, zemljoradnik. U NOV od 1.11.1944, poginuo 7.11.1944. kod Risna.

6.Dvokić Petra Stevo, Knin, Srbin, zemljoradnik, član KPJ od 1944, poginuo 7.11.1944 kao komandir čete u Dobroti.

7.Prkut Pere Mato, Kupari, Hrvat, poginuo 7.11.1944 Kamenari ,Boka

8.Gavrančić Ivana Ivan,Blato ,Korčula,Hrvat,đak,Član SKOJ-a od oktobra 1944,poginuo kod Perasta 1.11.1944

9.Guljemvić Joka Ivo,1926. Obod, Dubrovnik, Hrvat, zemljoradnik, poginuo 17.11.1944 kod Risna

10.Guljemović Pera Pero,1926,Obod –Dubrovnik, zemljoradnik, poginuo kod Risna 17.11.1944

11.Hodzić Jozo, Ivana, Babino Polje, Dubrovnik, zemljoradnik, u NOV od novembra 20.10.1944, poginuo 12. 1.11.1944 kod Perasta

13.Ibelić Ibro,1922,Bukovici, Tuzla, zemljoradnik. poginuo 25.10.1944 kod Risna.

14.Jaklić Tome Frane,1922,Odrečje ,Samobor, Hrvat, zemljoradnik ,poginuo 2.11.1944 kod Risna.

15.Jelak Kristo,1923, Dubrovnik, Hrvat, student, poginuo 4.11.1944 kod Risna

16.Jemo Pera Luka,Komoje kod Dubrovnika, Hrvat, zemljoradnik ,poginuo 6.11.1944 kod Ledenica

17.Jovanović Andro ,1918, Gruž ,Dubrovnik,Hrvat ,zemljoradnik,poginuo 28.10.1944 kod Risna.

18.Jurković Andro,1918,Gruž,Dubrovnik,Hrvat,poginuo kod Perasta 19.11.1944

19.Kesovija Petar,1923,Dubrovnik,Hrvat,zemljoradnik,poginuo 28.10.1944 kod Risna

20.Klarić Marija ,Ante,1923,Kaštel Stafilić,Split,Hrvatica ,domaćica ,poginula 7.11.1944 u Dobroti

21.Kostanić Ivana Nedjeljko,Drvenik ,Hrvat,zemljoradnik,poginuo 25.10.1944 kod Risna

22.Nakamić Alije Šukrija,1914,Trebinje,Musliman,poginuo10.11.1944 kod sela Đuric,Boka

23.Novaković Nike Pero,1925,Ćilipi,Dubrovnik ,Hrvat,zemljoradnik ,poginuo novembra 1944 kod Risna

24.Perov Smaja ,1917,Gabela,Metković,Hrvat ,poginuo 5.11.1944 kod Risna

25.Rumora Mihe,Miše,1926,Hrvat,Cavtat,đak, poginuo 17.11.1944 kod Risna

26.Sladić Vice Mato,1926,Cavtat,Hrvat ,zemljoradnik,poginuo kod Kamenara 7.11.1944

27.Spilonja Ive Niko,1926,Doli ,Dubrovnik,Hrvat,zemljoradnik ,poginuo 2.11.1944 kod Risna

28.Višnić Kazimir,Gornja Rijeka,Varaždin,Hrvat,zemljoradnik ,poginuo 20.11.1944 kod Risna

29.Vlahović Mihaila Vlado,1919,Trmanje,Rovci ,Kolašin,Crnogorac,poginuo kod Ljute kao komandir čete7.11.1944

30.Vukorepa Paška Frane,1923,Šibenik,Hrvat,zemljoradnik,poginuo kod Orahovca 3.11.1944

31,ŽupanovićNike Božo,Vitaljina ,Dubrovnik,zemljoradnik,poginuo 7.11.1944 kod Ljute,Kotor

32.ŽupanovićPera Vlaho,1944,Vitaljina ,Dubrovnik,poginuo kod Risna 10.11.1944

33.Banović Antuna Antun,1925,Dubrovnik,Hrvat,zemljoradnik,poginuo kod Risna 13.10.1944

34.Barbijer Nika Niko ,1922 ,Poljica ,Dubrovnik,Hrvat,zemljoradnik,poginuo 25.10.1944 kod Risna

35.Rasica Luke Pero,Đurinići,Dubrovnik,Hrvat,zemljoradnik ,poginuo 2210.1944 kod Risna

36.Rilović Mate Vlaho,1911,Radovčici,Dubrovnik,Hrvat,zemljoradnik,poginuo 29.10.1944

37.Runjalo Arif,Obranice,Jajce,Musliman,zemljoradnik ,poginuo 17.11.1944 kod Risna

38.Srelo Luka ,poginuo 7.11.1944

39.Stanović Vlahe Božo,1915,Ćilipi ,Dubrobnik ,poginuo 12.11.1944 kod Risna

40.Sudzuk Alije Hasan,Sarajevo,musliman ,poginuo 2.11.1944 kod Risna

41.Žitković Mata Ivo,19215 ,Obuljeno,Dubrovnik,Hrvat,zemljoradnik ,poginuo 5.11.1944 kod Risna

U Opštini Kotor nalazi se spomenik na Krivoj ulici,Ljuta ,sa netačnim imenima i neznanim borcima,u Perastu nalazi se spomenik a u Risnu kosturnica takođe neznanim poginulim borcima Druge dalmatinske brigade. Spomenici NOB i NOP bili su i ostaće spomenici veličanstvene antifašističke borbe i pobjede naroda Jugoslavije nad fašizmom,najvećim zlom dvadesetog vijeka.Navedeni spomenici obilježavaju najvažniji događaj u istoriji Kotora.

Zato društvo koje ne prepoznaje i cijeni spomenike umjetničke i civilizacijske vrijednosti ne može prepoznati i cijeniti bilo kakve druge vrijednosti.

UBNOR-a i Antifašista Kotor ulaže napor da se popravi postojeće stanje spomenika Narodnooslobodilačkoj borbi, izgrađenih od 1945 do današnjih dana.

Ostavljeni na milost i nemilost surovom neprijatelju od njih saznajemo da se taj narod nikada nije pomirio sa ropstvom i životom bez pravde, časti i ljudskog dostojanstva, da nikada nije poklekao i potpuno se pokorio zavojevaču i da je uvjek živjelo sa nadom u srcu, vjerom u bolje sutra i neuništivim snom o slobodi. Hrabri junaci su bili istinski zaštitnici našeg naroda, neustrašivi i nesalomivi ljudi ogromne snage, istrajni u svojim ciljevima i dosledni sebi i svojim idealima. Svojom hrabrošću, istrajnošću i odlučnošću da se odupru jačem neprijatelju i bez ikakvog straha krenu u borbu za slobodu svoje otadžbine, naučili su nas da je sloboda najvažnija stvar na svijetu, da se za nju vrijedi boriti i za nju umrijeti . Izgubiti čast i dostojanstvo je obična ruševina, samo tijelo bez duha sa dušom okovanom u lance.

Kancelarija Udruženje boraca NOR-a i natifašista Kotor

Sekretar mr Daliborka Seferović

Kotor,19.11.2121.godine

Foto: serimbilisim.com