Društvo

Decembarski solsticij ili početak zime označava da se Sunce nalazi na najjužnijoj tački na nebu u jednoj godini. Zvanični početak zime ove godine stiže 21. decembra u 16.03 po srednjoevropskom vremenu. Za nas na sjevernoj hemisferi to znači najkraći dan i najdužu noć. Istovremeno, ljudi na južnoj hemisferi slave prvi dan ljeta, najkraću noć i najduži dan u godini.

Poslije 21. decembra putanja Sunca će ponovo početi da se pomjera ka sjeveru na nebu. Ukoliko se prati kretanje zalazaka Sunca na horizontu, može se uočiti da se zalazak Sunca pomjera sve dalje ka sjeveru.
Tokom decembarskog solsticija Zemlja je pozicionirana tako da Sunce ostaje ispod horizonta Sjevernog pola, dok je istovremeno Sunce 24 sata dnevno iznad horizonta Južnog pola.

Sve lokacije južno od ekvatora imaju dužinu dana veću od 12 sati, dok sve lokacije sjeverno od ekvatora imaju dužinu dana kraću od 12 sati.

Solsticij i nagib Zemljine ose

Ljudi su od davnina znali da se putanja Sunca preko neba, dužina dnevnog svjetla, kao i mjesta izlaska i zalaska Sunca, mijenjaju na pravilan način tokom godine. Zbog toga su gradili spomenike poput Stounhendža u Engleskoj i Intihuatane u Maču Pikčuu u Peruu kako bi pratili godišnje kretanje Sunca.

Danas se solsticij posmatra iz svemirske perspektive i poznato je da je riječ o astronomskom događaju koji je uzrokovan nagibom Zemljine ose i njenim orbitalnim kretanjem oko Sunca.

Zemlja ne kruži uspravno, već je nagnuta u odnosu na svoju osu za 23,5 stepena. Tokom godine taj nagib uzrokuje da sjeverna i južna hemisfera naizmjenično dobijaju direktniju Sunčevu svjetlost i toplotu. Upravo taj nagib, a ne udaljenost Zemlje od Sunca, uzrokuje smjenu godišnjih doba.

Ravnodnevnica stiže za 89 dana

Na dan početka zime Sunce u Beogradu izlazi u 7.13, a zalazi u 16 sati, što znači da obdanica traje osam sati i 47 minuta, dok noć traje 15 sati i 13 minuta, saopštilo je Astronomsko društvo „Ruđer Bošković“.

Poslije 21. decembra dani počinju da se produžavaju, a zima će trajati do petka, 20. marta 2026. godine.

Zemlja je na prelazu svake nove godine najbliža Suncu. Tokom 2026. godine Zemljin perihel, odnosno najbliža tačka Suncu, nastupiće 3. januara u 18 časova po našem vremenu. Zima na sjevernoj hemisferi ne nastupa zbog veće udaljenosti od Sunca, već zbog položaja i nagiba Zemljine ose.

Zašto najraniji zalazak Sunca nije na najkraći dan

Decembarski solsticij označava najkraći dan u godini na sjevernoj hemisferi, ali najraniji zalazak Sunca ne dešava se tog dana, već nekoliko dana ranije, najčešće oko 10. decembra.

Ključ za razumijevanje ove pojave je u takozvanom pravom solarnom podnevu, trenutku dana kada Sunce dostiže svoju najvišu tačku na nebu. Početkom decembra pravo solarno podne dolazi gotovo deset minuta ranije nego u vrijeme solsticija, što utiče i na vrijeme izlaska i zalaska Sunca.

Upravo to neslaganje između vremena mjerenog satom i stvarnog položaja Sunca uzrokuje da najraniji zalazak Sunca prethodi najkraćem danu u godini.

Tačan datum najranijeg zalaska Sunca zavisi od geografske širine, ali je redosljed uvijek isti: najraniji zalazak Sunca, zatim najkraći dan tokom solsticija, a potom najkasniji izlazak Sunca početkom januara.

I tako se ciklus nastavlja.

Izvor: RTCG

(Foto: Pixabay)