Društvo

Tekst: Sanja Čavor

Foto: Radio Kotor

Klimatske promjene, podizanje nivoa mora, zagađenje čvrstim otpadom, sve intenzivnija pojava invazivnih vrsta koje mijenjaju sastav zajednica i utiču na preoblikovanje morskih ekosistema, te smanjenje resursa, najviše zabrinjavaju stručnjake.
To je Radio Kotoru danas saopštila zamjenica direktora Instituta za biologiju mora Univerziteta Crne Gore dr Milica Mandić, naučna savjetnica  i rukovoditeljka Laboratorije za marikulturu, prenoseći akcente sa treće naučne konferencije “Zaštita biodiverziteta Jadrana-AdrBioPro 2024”, koja je održana od 01. do 04. oktobra u Kotoru.

Kako navodi, to je bila prilika za predstavljanje novih istraživanja, kao i za umrežavanje sa naučnicima iz srodnih oblasti istraživanja.

“Predstavljeno je 90 naučnih radova više od 300 koautora iz 16 zemalja i mi smo, kao organizatori ovog događaja, izuzetno zadovoljni da u Kotoru možemo podijeliti iskustva i govoriti o problemima koji nisu samo vezani za Boku, Kotor, Crnu Goru, već i za područje Evrope, pa i svijeta.  Neke od zanimljivih tema o kojima smo diskutovali tom prilikom bile su vezane i za analizu nutritivnih vrijednosti nekih morskih organizama kao što je, recimo, Ulva lactusa, za koju je utvrđeno da posjeduje oko 20% proteina i izuzetan potencijal za korišćenje u ljudskoj upotrebi”, pojašnjava Mandić za emisiju “032”.

Kako navodi, bilo je i riječi o korišćenju novih ili unaprijeđenih metoda u analizi diverziteta priobalnih zajednica, kao i u mapiranju staništa morskih i slatkovodnih ekosistema.

“Govorili smo i o korišćenju metoda metabarkodiranja u otkrivanju invazivnih vrsta u balastnim i kaljužnim vodama, uspostavljanju restriktvnih ribolovnih područja kao mehanizama zaštite prinednih resursa Jadrana, analizi stepena diverziteta određenih područja Jadranskog i Jonskog mora, stepenu zagađenja, a čuli smo i preporuke vezane za alate za održivo upravljanje, te zaštitu morskih i slatkovodnih ekosistema”, naglasila je Mandić.

Govoreći o trenutno najvećim prijetnjama po morski ekosistem, naša sagovornica kaže da su oni sadržani upravo u poglavljima Okvirne direktive o morskoj strategiji. U pitanju je direktiva EU kojom se želi postići dobar status morske sredine primjenom ekosistemskog pristupa.

“Najveće prijetnje ogledaju se, najprije, u promjeni klime, povećanju temperature, gubitku biodiverziteta i fragmentaciji odnosno gubitku staništa, pojavi stranih vrsta, ali i u podvodnoj buci, smanjenju resursa uslijed prelova riba, rakova školjki, zagađenju, eutrofikaciji. U pitanju su aktivnosti koje su posljedica velikog antropogenog pritiska na sve djelove obale, počevši od intenzivnih i neprimjerenih građevinskih intervencija u zoni morskog pojasa, prekomjernog ribolova, intenzivne akvakulture, nepostojanja savremenih sistema za prečišćavanje otpadnih voda, unošenja otpada u morsku sredinu i drugih aktivnosti za koje smo kao zajednica odgovorni”, napominje Mandić.

Sajam hrane koji je prošlog četvrtka trebao biti održan u dvorištu Instituta u okviru pomenute naučne konferencije, a odložen je zbog kiše, planiran je tokom oktobra, čim se vremenske prilike stabilizuju. Sajam se organizuje u okviru strateškog projekta pod akronimom “Skills”.

Jedan od najznačajnijih projekata Instituta trenutno je upravo “SKILLS”.

Aktivnosti projekta podrazumijevaju, između ostalog, radove rekonstrukcije i adaptacije dijela Instituta, obnovu postojeće infrastrukture i uspostavljanje Centra plavih ekonomija, odnosno Centra za obuku koji će promovisati interes za inovacije u poslovnom sektoru i podsticati nova ulaganja u plavu ekonomiju sa fokusom na akvakulturu. Prvi programi osposobljavanja će promovisati obuku na terenu i razvoj specifičnih vještina za savremene procese u akvakulturi, kao referentnoj tački na cijelom području Južnog Jadrana.

Pored ovog, realizuje se i projekat “MeDiverSeaty”, koji je odobren u okviru “Horizon 2020” fondova.

Projekat razvija međunarodni, interdisciplinarni i međusektorski program obuke za 10 doktorskih kandidata koji će, u srednjoročnoj perspektivi, formirati zajednicu istraživača na početku karijere osposobljenih za proučavanje morskog biodiverziteta putem zajedničkih istraživačkih projekata u akademskim i neakademskim okruženjima, sa lokalnom i mrežnom obukom, otvorenom naukom i komplementarnim vještinama. U Institutu su od oktobra angažovana 2 doktoranda koji će sprovoditi svoj naučno istraživački rad u toku naredne 3 godine.

Takođe, kroz dva odobrena ADRION projekta (CRADLES i TETHYS4ADRION) Institut će raditi u oblastima zagađenja mora mikroplastikom i analizama obnovi i očuvanju područja rastilišta u Jadransko-jonskom regionu. Ta područja su ključna za opstanak brojnih vodenih vrsta (kičmenjaka i beskičmenjaka) i za opšte zdravlje ekosistema, ali su ugrožene različitim antropogenim uticajima i uticajima životne sredine.

Projekat MedSeaRise bavi se trendovima porasta nivoa mora na području Sredozemlja, kao i rizicima posljedica klimatskih promjena na obalni i morski sistem.

Ukupna vrijednost projekata koji su odobreni za finansiranje tokom posljednjih godinu i po dana je preko 2 miliona eura, a trajanje projekata između 3 i 5 godina.

"Osim pomenutih, koje izdvajam kao najvažnije, brojni su manji projekti iz oblasti rada Instituta, kao i programi monitorigna morske sredine, mapiranja Natura 2000 staništa, analize kvaliteta vode za kupanje i rekreaciju, monitorinzi ribarstvenih resursa, odnosno brojni programi praćenja koji su u skladu sa zahtjevima nekoliko pregovaračkih poglavlja sa EU", dodaje Mandić. 

Precizira da je od početka godine Akvarijum “Boka” ukupno obišlo oko 16.000 posjetilaca/teljki.

“Tokom školske godine imamo veliki broj djece i mladih, uglavnom iz centralnog i sjevernog dijela Crne Gore, koji su naši gosti. Akvarijum u prosjeku obiđe oko 5.000 učenika/ca. Broj morskih organizama u bazenima varira, trenutno ih imamo sedamdesetak, a tokom ljeta blizu stotinu. Najveće interesovanje posljednjih mjeseci je za ribu lav”, zaključila je Mandić.