Društvo

U emisiji “Nedjeljni razgovor” Radio Kotora, naš gost bio je arhitekta, Đorđije Kalezić. 

Podsjetimo, na nedavno održanom 31. Salonu urbanizma u Čačku, njegov rad pod nazivom “Analiza izgrađenog fonda upotrebom algoritama mašinskog učenja“ osvojio je III nagradu u kategoriji „Digitalne tehnike, dizajn i produkcija u urbanizmu i arhitekturi“.

Rad je rezultat istraživanja koje je 2021. godine naručila Opština Kotor kako bi ažurirala baze podataka za naplatu poreza na nepokretnosti. Tim MonteCEP-a iz Kotora je razvio metodu za analizu postojećeg izgrađenog fonda primjenom komercijalnih algoritama za mašinsko učenje za potrebe detekcije objekata na satelitskim snimcima i poređenja rezultata sa raspoloživim katastarskim podacima. Korišćeni algoritmi su ”trenirani” da raspoznaju osnovu objekata i pretpostave njihovu visinu, čime su dobijeni novi podaci o izgrađenom fondu na cijeloj teritoriji opštine (335 km2).

U nastavku pročitajte intervju koji je sa arhitektom Kalezićem uradila novinarka Sanja Čavor.

Recite nam detaljnije o uspostavljanju GIS-a za opštinu Kotor?

Tokom pandemije koja je za nama, gradska uprava (Opština Kotor) je tražila način da utvrdi koliki dio postojećeg građevinskog fonda je van državne katastarske evidencije, odnosno van obaveze plaćanja poreza na nepokretnosti. Već neko vrijeme koristimo mašinsko učenje za analize stanja u prostoru, parametara namjene površina, gustine izgrađenosti i slično, ali ovo je prvi put da smo za neki projekat u Crnoj Gori upotrijebili algoritam koji detektuje objekte, povezuje ih sa parcelom i obavlja provjeru da li su upisani u katastar. Na taj način je ranija baza za naplatu poreza na nepokretnosti uvećana za oko 10% a na osnovu dobijenih podataka lokalna uprava može da formira odgovarajuće strategije i politike. 

Izgleda mi da se stvari kreću u pravcu stvaranja sve šire baze prostornih podataka (GIS) za cijelu opštinu Kotor, iz koje bi svima bilo mnogo jasnije šta je gdje planirano i koliko se može graditi, koji su nivoi zaštite i kakvo je stanje infrastrukture, kojih sadržaja nedostaje. Ovakvi alati su neophodni savremenom planiranju gradova, jer sistemi tehničke, društvene, saobraćajne, rekreativne i druge infrastrukture daju sve više podataka o tome ko ih i kako koristi. Sasvim je prirodno da se ti podaci prikupljaju i sistematizuju tako da pomognu u donošenju informisanih i racionalnih odluka. Nakon Kotora koji je bio prvi, sličan projekat detekcije objekata uradili smo i u Ulcinju, a i druge opštine pokazuju interesovanje. Nedavno priznanje na Međunarodnom salonu urbanizma nas je obradovalo, sad možemo baš da se reklamiramo.

Trenutno pripremate konkursne zadatke za stadion Fudbalskog kluba “Bokelj” u Kotoru i uređenje terena oko centrale na Tabačini. Šta su zapažanja?  

Naš tim radi analizu planske, tehničke i konzervatorske dokumentacije i dostupne arhivske građe (u slučaju centrale na Tabačini) da bi pomogli Opštini da formira što jasnije projektne zadatke za ova dva međunarodna konkursa. U vezi sa stadionom, fokus je na ispunjavanju uslova UEFA za objekte odgovarajuće kategorije. Lokacija stare centrale je mnogo šira tema-formiranje nove javne površine, nove Rive, na prostoru između dvije Škurde, aktiviranje veze sa neposrednim okruženjem, kao i adaptacija objekta centrale u savremen auditorijum za izvođenje muzičkih i dramskih komada, itd. Naravno, za sve pojedinosti treba sačekati raspisivanje konkursa.

Kako stvarate ideje?

Uglavnom čitam ili gledam stvari koje nisu vezane za arhitekturu i planiranje i najviše volim druženje sa ljudima koji nisu iz struke. Pretpostavljam da od načina na koji neko slaže utiske zavisi kako će ih kasnije koristiti. To je unutrašnji storytelling, svojevrsna subjektivna cut-up tehnika, formula “zaboravljanja Dostojevskog i čitanja saobraćajnih znakova unazad” kako je proces opisala Ursula Legvin.

Osim Vašeg primarnog posla, ilustrator ste i knjiga za djecu “Kako rastu veliki ljudi-Njegoš za djecu” i “Ivo Vizin kapetan od snova” u ediciji “Ćuk” Kotorskog festivala pozorišta za djecu. Kako je došlo do saradnje sa Kotorskim festivalom?  

Prvu knjigu “Kako rastu veliki ljudi” uradio sam sa Petrom Pejakovićem i urednicom Anđelkom Ružić u pokušaju da nađemo jednostavno i efikasno tehničko rješenje za ilustrovanje dramskog teksta u kratkom roku i sa ograničenim budžetom. Došli smo do grafike svedene na siluete koje podsjećaju na pozorište sjenki, sve štampano u spot bojama. Izgleda da je formula bila uspješna, pošto je pokrenuta biblioteka “Ćuk” i onda smo i “Iva Vizina” uradili na sličan način, sa još manje novca i vremena. Bojim se i da pomislim šta će se desiti ako se taj trend nastavi.

Da li ste svijet arhitekture otkrili bez olovke i papira?

Da, ali pomoću Lego kocaka, stripova i mnogo hodanja po gradovima.

Koji je Vaš prvi projekat, a s druge strane, na koji ste danas najviše ponosni?

Odavno radim urbanističke planove i prostorne analize i vrlo malo sam se bavio arhitektonskim projektovanjem, a i to su uglavnom bili javni prostori. Od realizovanih postoji jedno igralište u Podgorici čiji je izgled baš iznervirao internetsku publiku, pa tržnica na Cetinju oko čijeg su se izgleda neke institucije takođe dosta sjekirale, zatim, jedna plaža u Baru (koja je, izgleda, prošla bez nervoze) i za-malo-skejt-park u Podgorici koji je toliko zabrinuo ljude u komšiluku zbog mogućnosti da neko (drugi) slomi ruku vozeći skejt, da je stvar za sada obustavljena

Šta Vam predstavlja najkreativniji izazov u poslu?

Najkreativniji izazov je objašnjavanje nečega što je očigledno.

Zanimljiv je odnos prirode i urbane sredine. Kako gledate na postojeća graditeljska rješenja u prostoru?

Ne mogu, a da ne primijetim da je ostvaren visok stepen demokratizacije standarda u stanovanju. Već neko vrijeme kao da postoji sasvim validan argument za gradnju čitavih naselja bez zelenila, bez javnih ili zajedničkih sadržaja, čak i bez parkinga; argument glasi - "jer tako žele korisnici",  a njihovi izabrani predstavnici glasanjem odobravaju takve planske dokumente. Stanovi su sve manji, jer to kupci traže. Bravo za korisnike i izabrane predstavnike i kupce.

Kakav razvoj graditeljskih trendova očekujete u budućnosti?

Očekujem da se sve desi. Biće dobrih i užasnih stvari, dobrih uglavnom tamo gdje se razmišlja i otvoreno razgovara, ovih drugih vjerovatno svuda. Oduševljen sam što postoje Finch i Dall-e i Midjourney i što algoritam može da izbroji kupače na plaži i provjeri da li ih je stvarno 17% više nego prošle godine i što se negdje u pustinji gradi linearni grad dužine 170 km. These are the days of mirracle and wonder, kao i uvijek.

Reprizu emisije “Nedjeljni razgovor” možete poslušati večeras u 19 sati i 30 minuta.

Tekst: Sanja Čavor

Foto: Radio Kotor