Društvo

Edukativnom virtuelnom turom brodom u NP Skadarsko jezero i likovnim konkursom za djecu, Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore ove godine obilježilo je 2.februar-Svjetski dan vlažnih staništa. Ova tura, zbog vremenskih uslova, organizovana je dan kasnije, 03. februara.  

Povodom ovog važnog ekološkog datuma NP Skadarsko jezero tradicionalno je organizovao edukativne aktivnosti za djecu, a  ove godine one su bile prilagođene aktuelnoj epidemiološkoj situaciji.

Stručni saradnici iz NP Skadarsko jezero organizovali su virtuelnu turu brodom u tom parku i održali online edukativni čas. Učenici su imali priliku da turu posmatranja ptica prate preko svojih računara ili mobilnih telefona (korišćenjem aplikacije Teams) od kuće ili škole. Takođe, vidjeli su dobar dio ovog vlažnog staništa i njegove karakteristike u ovom periodu godine. Kroz kratko izlaganje edukatora iz NP saznali su nešto više o ovogodišnjoj temi Svjetskog dana vlažnih staništa, a najbolji odgovori tokom online časa bili su nagrađeni. 

Osim online edukativne ture, JPNPCG raspisalo je i likovni konkurs za djecu na temu „Nerazdvojni-voda, vlažna staništa i život“.

Podsjetimo, NP Skadarsko jezero proglašeno je Ramsar područjem, odnosno vlažnim staništem od međunarodnog značaja, 1995. godine. Ramsar područjem proglašena su i Tivatska solila 2013. i Ulcinjska solana 2019. godine. 

Vlažna staništa su, napominju iz JPNPCG dragocjeni djelovi prirode i jako su važna za čovjeka jer imaju ekološku, ekonomsku i društvenu vrijednost. Predstavljaju rezervoare vode, učestvuju u ublažavanju poplava, regulisanju ekstremnih vodostaja, smanjuju eroziju obala, biološki su prečistači vode, učestvuju u prirodnoj regulaciji klime i ravnoteži ekosistema. Pored toga oni su centri biodiverziteta, raznovrsnog biljnog i životinjskog svijeta i značajni su za opstanak mnogih rijetkih i ugroženih vrsta. 

U nastavku možete pročitati intervju koji je sa Hajdanom Ilić Božović, šeficom Službe za promociju, edukaciju i turizam u ovom preduzeću za emisiju “Radio škola” zabilježila Sanja Čavor.

Za koji uzrast je organizovano likovno takmičenje i ko je imao pravo učešća?

Likovno takmičenje organizovano je za djecu uzrasta od 5 do 14 godina, na ovogodišnju temu koju je predložila Ramsar organizacija  „Nerazdvojni-voda, vlažna staništa i život“. Pravo učešća imala su sva djeca ovog uzrasta sa teritorije Crne Gore. Takmičenje je organizovano u 5 kategorija i to djeca uzrasta 5 godina, djeca uzrasta od 6-7 godina, djeca uzrasta od 8-9 godina, djeca uzrasta 10-12 godina i djeca uzrasta 12-14 godina. Konkurs je trajao do 2. februara do 12 sati. Pristiglo je više od 160 radova rađenih u različitim likovnim tehnikama. Djeca su najčešće koristila drvene bojice i tempere.  Posebna komisija iz JPNPCG odabrala je juče-5. februara najbolje radove u svakoj kategoriji, a simbolične nagrade: majice, kačkete, bedževe i diplome uručene su dobitnicima na njihovu kućnu adresu.

Nacionalni parkovi Crne Gore posebnu pažnju poklanjaju djeci, a tokom godine obilježavate više važnih ekoloških datuma kao što su: Svjetski dan vlažnih staništa, Dan biodiverziteta, Dan voda, Evropski dan parkova, Dan planete Zemlje, Dan čistih planina, Dan životinja, Dan ptica i drveća, Svjetski dan vidre i druge.

U NP Skadarsko jezero i NP Biogradska gora razvili smo i edukativne programe „Obradujmo prirodu NP Skadarsko jezero“ i „Obradujmo priprodu NP Biogradska gora“ u okviru kojih je urađen edukativni buklet tj. radni listići koji su kompatabilni Nastavnim planovima i programima za osnovnu školu i koji su kao takvi podržani od tadašnjeg Ministarstva prosvjete. U planu je da se sličan program „Obradujmo prirodu-NP Durmitor“ realizuje tokom ove godine. Tu je i program „Mreža škola“ koji se realizuje sa osnovnim školama koje gravitiraju ili se nalaze u NP Skadarsko jezero, a riječ je o zajedničkom organizovanju edukativnih radionica, edukativnih šetnji i akcija, kao što su to razne akcije čišćenja i sl. Moram pomenuti i edukativni program „Mladi rendžeri parka“ koji smo započeli tokom 2019. godine u NP Skadarsko jezero. Takođe, u okviru našeg sajta www.nparkovi.me otvorena je podstranica Edukativni kutak koji je namjenjen upravo djeci i njihovim nastavnicima. U Edukativnom kutku nalaze se zanimljivi tekstovi o prirodnim i kulturnim vrijednostima nacionalnih parkova Crne Gore, legende, pitanja i zadaci. Takođe, tu je i kalendar događaja koji je vezan za obilježavanje važnih ekoloških datuma i organizovanje edukativnih i tematskih radionica na određenu temu. Želim da istaknem da naše edukativne radionice nisu usmjerene isključivo na edukaciju, već se one sastoje i iz kreativnog dijela gdje djeci dajemo slobodu  da ono što su naučila i doživjela u nacionalnom parku prenesu u vidu likovnog ili literarnog rada i slanjem poruka odraslima, a tiču se upravo zaštite prirode. Tokom trajanja pandemije korona virusa, nismo organizovali okupljanja djece i posjetu nacionalnim parkovima, a sve u skladu sa važećim epidemiološkim mjerama za suzbijanje virusa Covid19.

Koliko djece je do sada prošlo ovakav vid edukacije kroz nacionalne parkove Crne Gore?

Veliki broj djece osnovnoškolskog i srednjoškolskog uzrasta, kao i studenata biologije i geografije iz zemlje, regiona i inostranstva prolazi kroz neki vid edukacije i interpretacije u našim nacionalnim parkovima. Na godišnjem nivou to je negdje oko 12.000 do 15.000 djece. Recimo, samo preko programa „Cetinje jedna priča“, koji se realizuje i na području NP Lovćen, godišnje prođe oko 6.000 djece, a tu je dječije odmaralište „Lovćen-Bečići“ u kojem tokom godine u okviru programa „Škola u prirodi“ boravi veliki broj djece, tako da oni posjećuju i naš Centar za posjetioce na Ivanovim koritima gdje stiču i unaprjeđuju svoja znanja vezana za prirodne i kulturne vrijednosti ovog nacionalnog parka, ali i znanja iz oblasti ekologije i zaštite životne sredine. Djeca sa primorja najčešće posjećuju NP Lovćen i NP Skadarsko jezero, vjerovatno zbog njihove blizine. Djeca iz Kotora najčešće posjećuju upravo NP Lovćen.

U prirodi, oko nas postoji mnogo štetnih materija čiji su uzrok ljudska djelatnost i nemarnost ili prirodni procesi koji štetno utiču na kvalitet životne sredine i zdravlje ljudi. Na koji način djeca razumiju da je očuvanje životne sredine važno zbog nas samih i zbog kvaliteta života koji živimo i koji će oni živjeti?

Djeca veoma lako i dobro prihvataju sve informacije vezane za zaštitu životne sredine. Veliku ulogu u tome imaju njihovi roditelji, nastavnici i profesori u školama, ali i različite obrazovne emisije koje prate putem televizijskog porgrama. Kada se djeci na slikovit i prijemčiv način objasne i dočaraju različiti ekološki problemi, pa i problemi nepravilnog odlaganja otpada, onda to djeca lako usvajaju i primjenjuju stečena znanja.  U NPCG u ranijem periodu imali smo akcije sakupljanja otpada, pa su djeca od prikupljene plastike, metalnih žica i sl. pravila skulpture u vidu životinja (ptice, ribe, lokvanje, žabe….) ili u vidu ribolovaca u svojim čunovima. Te skulpture izložene su u našem Centru za posjetioce u Virpazaru. Ono što ćemo po ovom pitanju raditi u narednom periodu u NPCG jeste da kod djece, lokalnog stanovništva i posjetilaca nacionalnih parkova razvijemo naviku da sve ono što se unese u park, iz njega se mora i iznijeti. To bi značilo da sva ambalaža od sokova, vode, grisina ili sendviča ne treba biti odlagana u korpe za otpatke unutar nacionalnih parkova, već da ih je potrebno iznijeti iz parka i odložiti na za to predviđena mjesta van parka. Želim da naglasim i da se djeca i njihovi nastavnici rado odazivaju različitim akcijama čišćenja i sakupljanja otpada koje provodimo u nacionalnim parkovima Crne Gore.

Koje eko teme najviše privlače pažnju našim najmlađim sugrađanima?

Najzanimljivije teme našim najmlađim posjetiocima su upravo teme vezane za biologiju i ekologiju životinja, a potom i one koje su vezane za obilježavanje mnogih, značajnih ekoloških datuma.

Koliko je, po Vašem mišljenju, ekologija zastupljena u školskim aktivnostima i da li bi mogla postati poseban predmet?

Biologija i ekologija su nerazdvojne jedna od druge. Biologija je nauka o životu, a ekologija je nauka o životnoj sredina. Dakle ekologija proučava odnose između živih organizama i njihovog okruženja, i zato je ona neraskidiva od biologije. Kada djeca u školama uče o nekoj vrsti, oni ne uče samo o tome kakva je anatomija i morfologija te vrste, već  i gdje ona živi, u kakvoj je interakciji sa ostalim organizmima, šta je ugrožava. Zato je važno da shvatimo da je ekologija sastavni dio biologije i upravo iz ovog razloga ona se u školama kroz nastavni predmet biologije izučava. Kao izborni predmet svakako mogu se uvesti Ekologija biljaka, Ekologija životinja, Ekologija čovjeka  ili Opšta ekologija.

Ekološko obrazovanje i formiranje ekološkog načina mišljenja započinje u najranijoj mladosti, pa je, otuda veoma značajna uloga obrazovno-vaspitnih organizacija na svim nivoima sticanja znanja (osnovnoškolsko, srednje i visokoškolsko). Zato primarni zadatak vaspitanja i obrazovanja jeste sticanje znanja, kako bi generacijama koje stasavaju i koje su u punoj aktivnosti na rješavanju problema čovjekove sredine imali sistematizovana znanja o savremenim problemima čovjekove okoline, o karakteru i suštini opasnosti ugrožene okoline, o načinu otklanjanja negativnih posledica narušene ekološke ravnoteže i dr.

Vaspitači/ce, učitelji/ce, nastavnici/ce i profesori/ce u vrtićima i školama imaju veoma značajnu ulogu  u podizanju ekološke svijesti kod djece i mladih i oni, po mom mišljenju do sada svoj posao zaista rade odgovorno, dobro i posvećeno. Ovo govorim iz nekoliko razloga. Najprije, vaspitači i nastavnici dovode djecu u nacionalne parkove na različite edukativne radionice i šetnje, to je veoma važno, budući da djeca o prirodi uče upravo u prirodi. Mogu da je dožive, osjete, omirišu, opipaju, oslušnu, potom tu su i sjajni odgovori koje kao povratnu informaciju dobijamo od djece prilikom izvođenja edukativnih radionica, a onda tu je i spremnost djece da učestvuju u različitim akcijama pošumljavanja, čišćenja, farbanja i sl. Ekologija je danas, za razliku od perioda prije 20-30 godina dosta zastupljena ne samo u školi, već i putem interneta, televizijskih emisija, radijskih, kao što je to slučaj u Vašoj medijskoj kući, putem različitih akcija i kampanja koje se sprovode. Međutim, treba imati na umu da čovjek uči dok je živ. Uvijek imamo neke nove informacije, neka nova saznanja, otkrića ili dostignuća i zato je neophodno kontinuirano raditi na osavremenjavanju nastave eko-obrazovanja, učiniti je što interesantnijom učenicima i u tom smislu, ponuditi im zanimljive izazove. Ne zaboravimo da najprije ličnim primjerom, te sa utvrđenim programskim sadržajima i oblicima, škole pružaju najveće mogućnosti u izgrađivanju ekološke svijesti učenika.