Društvo

Institut za javno zdravlje Crne Gore u saradnji sa kancelarijom SZO u Crnoj Gori, organizovao je konferenciju za medije povodom obilježavanja Svjetskog dana bez duvanskog dima, sa ciljem multisektroskog pristupa i saradnje kao i informisanja javnosti o najnovijim istraživanjima i saznanjima o štetnosti duvana, mjerama prevencije, politikama javnog zdravlja i inicijativama koje se preduzimaju kako bi se smanjila upotreba duvana i podstakao prestanak pušenja.

Konferenciju je otvorila dr Ivana Živković, direktorica Direktorata za Javno zdravlje u Ministarstvu zdravlja.

„Podaci o prevalenciji upotrebe duvana u Crnoj Gori upozoravaju i alarmiraju sve sektore da je konačno došlo vrijeme da realizuju mjere kontrole duvana u skladu sa svojim ingerencijama, kako bi se uspješno eliminisali štetni efekti upotrebe i spriječile eventualne komplikacije. Posebno treba naglasiti da su mladi naročito izloženi negativnim uticajima duvanskog dima, a pri tome evidentan je trend povećanja broja korisnika duvanskih proizvoda, (tradicionalnih i tz. novih) među ovom, posebno osjetljivom populacionom grupom.

S tim u vezi, planirano je da Ministarstvo zdravlja predloži izmjene i dopune postojećeg Zakona o ograničavanju upotrebe duvanskih proizvoda, kako bi se normativno regulisala upotreba i promet duvana. Smanjenje prevalencije upotrebe duvanskih proizvoda utiče na stvaranje ambijenta koji podržava zdravlje.

Ove godine, se ističe činjenica da je upotreba duvana, direktno povezana sa prevalencijom kardiovaskularnih bolesti, uključujući moždani udar koji je i prvi uzrok smrti u svijetu. Zbog toga, se apostrofira da se aktivnosti u ovoj oblasti ne mogu sprovoditi samo od strane Vlade već i od cjelokupnog društva i javnosti kako bi se smanjili rizici koji duvan predstavlja za zdravlje srca (upotreba duvana i izloženost sekundarnom duvanskom dimu sa 12% doprinosi ukupnom broju smrti od oboljenja srca), ali i ostalih organa“, zaključila je dr Živković.

Prof. dr Agima Ljaljević, ispred Instituta za javno zdravlje Crne Gore je podsjetila prisutne na tendenciju rasta kada je riječ o korišćenju duvanskih proizvoda:

„U Crnoj Gori se među pripadnicima odrasle populacije, starosti, od 15 do 64 godina, u poslednjoj deceniji, evidentira tendencija rasta prevalencije upotrebe duvanskih proizvoda.

Prema podacima poslednjeg istraživanja ponašanja stanovništva, zastupljenost pušača u opštoj populaciji iznosi 35,4%, što je značajno više u odnosu na evropsku populaciju. Navedeno istraživanje je pokazalo da je, još 17,1% populacije nekada tokom života koristilo duvanske proizvode, što znači da je samo 47,6% ili manje od polovine stanovnika tokom cijelog života apstiniralo od pušenja.

Ograničenje upotrebe duvanskih proizvoda na javnim mjestima, u Crnoj Gori, je značajno unaprijeđeno, ali još uvijek postoje mogućnosti za poboljšanje. Posebno je važno ukazati da najveći broj mladih i sada smatra da se duvanski proizvoda veoma lako nabavljaju i da su njima dostupni, iako je zakonska zabrana prodaje duvanskih proizvoda maloljetnicima, na snazi“, zaključila je prof. dr Ljaljević.

Pozdravljajući prisutne predstavnica Uprave za inspekcijske poslove, gospođa Marina Radulović istakla je:

„Uprava za inspekcijske poslove putem tri inspekcije vrši nadzor po Zakonu o ograničavanju upotrebe duvanskih proizvoda. Tržišna, Turistička i Zdravstveno-sanitarna inspekcija, na teritoriji cijele zemlje vrše kontrole po ovom zakonu u dijelu svojih nadležnosti i to: po službenoj dužnosti, po prijavama potroša a, kao i preko organizovanih pojačanih nadzora.

S tim u vezi, prema podacima od 2017. godine, zaključno sa 31.12.2022. godine, Tržišna inspekcija izvršila je 3.372 inspekcijskih pregleda u kojima je utvrđeno 78 nepravilnosti za koje je izdato 77 prekrsajnih naloga u iznosu od 34.700,00€, dok je Turistička inspekcija za period od 2017-2023. godine izvršila 12.262 inspekcijska pregleda, izdato je 1.766 prekršajnih naloga u iznosu od 518.120€, te je predato 242 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka.

Govoreći o aktivnostima Zdravstveno-sanitarne inspekcije, Radulović je istakla da je izdato 119 prekršajnih naloga u ukupnom iznosu od 17.670€“. Uprava za inspekcijske poslove je istakla i pohvalila saradnju sa resornim ministarstvima i navela da će se nastaviti sa kontrolama u ovom dijelu, u cilju poboljšanja stanja na terenu, posebno tokom predstojeće ljetnje sezone”, zaključila je Radulović.

Ističući značaj multisektorskog pristupa kada je riječ o obilježavanju Svjetskog dana bez duvanskog dima, predstavnica Agencije za zaštitu životne sredine, gospođa Lidija Šćepanović naglasila je da uticaj duvana na životnu sredinu počinje od uzgoja, proizvodnje , distribucije i na kraju stvaranjem otpada.

„Duvanski dim doprinosi zagađenju vazduha i sadrži tri vrste gasova staklene bašte. Štetan uticaj duvanske industrije na životnu sredinu je ogroman i postaje sve veći ,dodajući nepotreban pritisak na ionako oskudne resurse naše planete i krhke ekosisteme.

Uzgajanje duvana doprinosi krečenju šuma za plantaže duvana, posebno u zemljama u razvoju. Takođe, uzgajanjem duvana dešava se degradacija zemljišta , smanjuje se otpornost na klimu rasipajući resurse i uništavajući ekosisteme.Važno je napomenuti da je za uzgoj duvana potrebna velika količina vode , što predstavlja dodatni problem naročito za ekosistem.

Stoga, smanjenje potrošnje duvana treba identifikovati kao ključnu polugu za postizanje svih ciljeva održivog razvoja, a ne samo onih koji su direktno povezani sa zdravljem“, dodala je Šćepanović.

„I pored toga što danas imamo neoborive dokaze o štetnom uticaju konzumiranja duvanskih proizvoda i udisanja duvanskog dima, podatak da u svijetu ima više od milijardu pušača (21% ukupne populacije ) zaista zabrinjava.

U Crnoj Gori je prema trenutnim podacima u Registru poljoprivrednih gazdinstava 19ha pod duvanom a ukupan broj proizvođača duvana iznosi 39.

Važno je istaći da je 2019. godine u Crnoj Gori stupio na snagu zakon koji zabranjuje pušenje u javnom, zatvorenom prostoru, , te da su njime predviđene kazne i do 20.000€ u slučaju kršenja propisa.

Takođe, treba spomenuti da se izmjenama zakona o duvanu, koji je za sada u skupštinskoj proceduri, očekuje da će biti novih zabrana vezanih za promet određenih vrsta duvana i nekih načina prodaje.

Sigurna sam da svi zajedno, svako sa svoje pozicije, treba da doprinose smanjenju broja pušaća, što će imati za posledicu zdravstvene, ekološke i ekonomske benefite“, zaključila je Milica Vukčević, predstavnica Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

Šefica SZO kancelarije u Crnoj Gori dr sci med Mina Brajović podsjetila je da je ovaj dan istovremeno I prilika da se podsjetimo da za 365 dana u Crnoj Gori duvan odnese nešto više od 2000 ljudskih života.

„Ako se podsjetimo da je tokom 3 godine - COVID pandemija odnijela skoro 3000 naših sugrađana, razumljivo je zašto je pušenje kao tiha epidemija prepoznato ne samo kao javnozdravstveni već i razvojni problem našeg društva.

Efikasan i održiv Odgovor na ovaj kompleksan izazov pretpostavlja široko partnerstvo i multisektorsku saradnju na više kolosjeka i insistiranje na mjerama za kontrolu ponude i tražnje za duvanskim prozivodima , u duhu ratifikovane Okvirne konvencije za kontrolu upotrebe duvana i Protokola o sprečavanju nelegalne trgovine. Kroz period od 20 godina implementacije Konvencije, kao snažnog bedema odbrane od epidemije pušenja, generisani su dokazi koji ukazuju da je dosljedna primjena mjera za kontrolu tražnje za duvanskim prozivodima povezana sa smanjivanjem učesatlosti pušenja i očekivanim smanjenjem obolijevanja i umiranja povezanih sa duvanom. Isto tako, iskustvo pokazuje da je ovaj bedem snažan onoliko koliko je uspješna implementacija propisanih mjera na nacionalnom nivou. Dr Brajović je posebno pozdravila odlučnost Crne Gore da se kroz predstojeće dopune i izmjene zakona o upotrebi duvana stvore sistemske pretpostavke za zaštistu svojih politika od toksičnog uticaja duvanske industrije , kao i da se uhvati u koštac sa cunami talasom novih duvanskih proizvoda. Agresivna penetracija novih duvanskih prozivoda i sistema za plasiranje nikotina – u populaciji djece ,mladih osoba i žena-uz prepoznatljivi narativ – da su ovi prozivodi manje opasni i manje štetne alternative i put ka odvikavanju od pušenja. Ovo su netačne i neutemeljene tvrdnje.

Svoju popularnost,posebno u populaciji mlađih osoba, ovi novi duvanski prozivodi duguju upravo svom atraktivnom, raznovrsnom dizajnu i pakovanju ,kao i činjenici da su lako dostupne. Ne smijemo dozvoliti da zarada bude važnija od zdravlja naše djece, istakla je dr sci med Brajović.

Činjenica je da su novi duvanski prozivodi – toksični po zdravlje ne samo čovjeka već i čitavi ekosistem. Radi se o prozivodima koji dominantno nisu biorazgradivi, nije ih moguce reciklirati. Učestalost konzumiranja novih duvanskih prozivoda raste u Crnoj Gori i ostalim zemljama zapadnog Balkana.

Da bi preokrenuli ovaj trend potrebna je snažna politička volja i liderstvo, koji neće dozvoliti da zarada bude važnija od zdravlja naše djece, zaključila je šefica SZO kancelarije u Crnoj Gori, dr. sci med Mina Brajović.

PR SLUŽBA IJZCG