Društvo

Predstava “Gorski vijenac” odigrana je 25. febraura 1851 godine u Risnu, zatim je 1937. otvoren Narodni dom - zadužbina Vasa Ćukovića, a danas u 21. vijeku Risan nema prostor, niti jednu prostoriju za kulturni i društveni život. To je gostujuću u programu Radio Kotora kazala Marina Dulović, osnivačica NVO  “Boche di Cattaro” i  jedna od osnivača NVO  “Medaur - Društvo za njegovanje i razvoj kulturne baštine Risna”.

,, Jedini prostor koji je za potrebe kulture bio korišćen tokom ljetnjih mjeseci je lokalitet Rimskih mozaika, gdje se u okviru ustanova i civilnog sektora razvijala saradnja sa Rimskim Mozaicima, kada su bili pod upravom TO Kotor i posljednjih nekoliko godina u okviru Muzeja Kotor. Sada ”duvaju neki novi vjetrovi“ i po riječima uprave ove opštinske ustanove, taj lokalitet više neće moći da se koristi za programe iz kulture. Nadam se da je to trenutno stanje tj odluka koja se može mijenjati i svakako i treba da se mijenja, jer ako izgubimo i taj jedini prostor za kulturu, moraćemo koristiti privatne kuće, kao što su prije skoro dva vijeka radili naši preci. Jedina razlika je što su oni tada bili pod stranom upravom koja je gušila nacionalni duh i građansku svijest, a mi danas živimo u slobodnoj zemlji, civilizovanoj i građanskoj, koja teži napretku po svim segmentima, na čelu sa kulturom kao glavnim pokretačem njenog razvoja”- kaže Dulović.

Kako dodaje, prije sto sedamdeset jednu godinu - prikazivanje prve predstave “Gorski vijenac” organizovano je u privatnoj režiji, u kući porodice Čučak.

,, Tom prilikom, prema istorijskim podacima, okupila se “diletantska družina” i izvela remek djelo naše književnosti, u vidu pozorišne predstave, što je predstavljalo prvorazredni kulturni događaj za Boku Kotorsku. Po riječima naše Rišnjanke Sofije Čučak, čija porodica baštini brojne starine u svojoj kući u Gabeli, kuća u kojoj je odigrana predstava je početkom prošlog vijeka i bila Dom kulture i to - do izgradnje Narodnog doma - zadužbine Vasa Ćukovića. Predstava je bila zatvorenog tipa, samo za pozvane Rišnjane i porodice “diletantske družine”. Iako je pripremanje predstave bilo sakrivano, doušnici su obavijestili policiju , a na sam dan premijere - policijski službenik iz Kotora, po imenu Zamkva, poslao je pismo Opštini risanskoj sljedeće sadržine:

,, Ovdje je stigla vijest od okružnog kapetana, da je nekoliko diletanata u Risnu odlučilo da dadu večeras jednu predstavu, a da nije tražena ni dočekana dozvola prema naređenju Ministarstva Unutrašnjih Djela od 25. novembra 1950.godine”.

“ Iako je policija znala za pripremanje predstave, Rišnjani su, ipak, uspjeli da zavaraju trag i hrabro prikažu komad u risanskim narodnim nošnjama i na narodnom jeziku. Oni su svoje ciljeve ostvarili, a čuveni Njegošev “Gorski vijenac” je te večeri sa minijaturne privatne scene ušao u istoriju našeg pozorišta”- navodi Dulović.

Borba za opstanak, kako ističe, nije kroz istoriju omela Rišnjane, na putu ka istini, duhovnosti i pravim vrijednostima.

,, Zahvaljujući brojnim istraživanjima u saznanju smo da Risan danas leži na slojevima ilirske, grčke , rimske, slovenske, turske, mletačke i austrougarske kulture. Prastari grad je imao svoje hramove, trgove, vile, utvrđenja i teatre. Ostaci jednog starog teatra su i danas vidljivi, a veliki friz koji svjedoči o graditeljskoj ljepoti nekadašnjeg hrama kulture, čuva se na Rimskim mozaicima iz II vijeka p.n.e. Među mnogim natpisima iz bogatog arheološkog nalazišta pronađena je i jedna ploča od bijelog mermera na kojoj je uklesan natpis na grčkom jeziku gdje piše ,,Dionizije Irenejev, Jezus retor“ . Natpis je značajan jer su govornika imali samo veliki i značajni kulturno-civilizacijski centri. Grad je 300 g. p.n.e. imao svoju kovnicu što je sigurno bilo uslovljeno i složenim kulturnim i društvenim napretkom i životom. Dakle, puno je razloga zbog čega je “diletantsko društvo” imalo želje i hrabrosti da organizuje pozorišnu predstavu i jedinu koja je još za Njegoševog života izvedena”-dodaje Dulović.

Ona dalje podsjeća da je u Risnu skoro dva vijeka postojala čuvena ikonopisna škola Dimitrijević Rafailović i da je 1835. osnovana prva narodna biblioteka u Crnoj Gori ,,Bibl. opštestva risanskog“ .

,,Nadam se da će se potencijalni investitori zainteresovati za zgradu u centru Risna, betonsko zdanje preko puta Luke, uz izgradnju dva veoma važna objekta na kojima se užurbano i vrijedno radi. To su hotel “Teuta” i poslovno stambeni kompleks “Risan Bay”. Takođe se nadam da će Opština Kotor ponovo raspisati Javni poziv za rekonstrukciju Doma kulture, gdje će biti dio prostorija administrativnog tipa za potrebe mjesta poput mjesnih kancelarija, biblioteke, galerije i multifunkcionalne sale za potrebe pozorišta, bioskopa i kulturno društvenog života uopšte, što bi donijelo mjestu novi elan i svakako oživjelo - po malo uspavani gradić Hipnosa, Boga sna”- zaključila je Dulović.