Društvo

Tekst: Sanja Čavor

Foto: Radio Kotor

Naučna savjetnica Instituta za biologiju mora Univerziteta Crne Gore dr Vesna Mačić, u emisiji “Nedjeljni razgovor” Radio Kotora, govorila je o tropikalizaciji Jadrana.

“Temperatura mora od 30 stepeni Celzijusa ispred naše naučno-istraživačke ustanove u Dobroti uopšte nije bezazlen podatak. To je daleko više od prosječne temperature zaliva, a svakako više i od onoga na šta su navikli organizmi u zalivu. Promjene u prirodi su neminovne, sve češće se dešavaju, ali je najprije čovjek taj koji je doprinio njihovoj učestalosti”, ocjenjuje Mačić.  

Podsjeća da je morski ekosistem najveći na planeti, da ima veliki kapacitet samoobnavljanja, prilično je otporan na razne izazove, međutim, kada se poremeti ravnoteža u njemu, kaže naša sagovornica, mnogo teže se uspostavlja ponovni balans i upravo to je ono što stručnjake zabrinjava.

“Organizmi u moru, ali i na kopnu se ne mogu tako brzo adaptirati na sve promjene koje su evidentne. Stalno dobijamo upozoravajuće signale koje se ogledaju u promjenama temperature mora, zagađenju zaliva i manjku  autohtonih organizama u Jadranu. Nisu to samo promjene kojima svjedočimo mi kojima je to struka, već nam na njih često ukazuje lokalno stanovništvo, ronioci i ribari. Veliki dio tropskih riba dolazi preko Suetskog kanala, to je na neki način spona između tropskog mora i Mediterana”, objašnjava Mačić.  

S druge strane, napominje, izvjestan broj novih morskih organizama kod nas dolazi u vidu obraštaja ili u balastnim vodama raznih plovila.

“Na taj način se prenose larve i mlađi stadijumi raznih morskih vrsta u naš zaliv. Oni u našem zalivu nastavljaju svoj životni ciklus i nemaju prirodnog neprijatelja koji bi eventualno limitirao njihovo razmnožavanje. Ono što u posljednje vrijeme pratimo, to je prisustvo organizama koji su otrovni, recimo, riba lav, koja je sve češći stanovnik mora. Problem je što se ona hrani organizmima koji predstavljaju dio našeg biodiverziteta, sitnijim ribama, rakovima, juvenilnim vrstama ekonomski važnih riba. To je lanac ishrane, koji je sličan, recimo, prenamnožavanju meduza. Kada se to dogodi, znamo da ćemo narednih godina imati problem sa brojem sardela i inćuna, jer su meduze pojele larvalne stadijume te plave ribe”, rekla je Mačić.   

Ovog ljeta gosti su primijetili morskog puža golaća, poznatim pod imenom Morski zekan (Aplysia fasciata). 

“U pitanju je rod morskih puževa bez ljušture, uglavnom smeđe boje. Posjeduje dvije izrasline na glavi koje podsjećaju na zečije uši, po čemu je i dobio ime, a veličine je najviše do 25 centimetara. Zbog velikih bočnih strana stopala, u obliku krila ili peraja za kretanje, kod nas ga zovu balerina. Krajem ljeta dolazi uz obalu i tada, nažalost, ugiba i postaje tromiji. Ljudi ga često pristisnu, a on ispušta tečnost u znak odbrane.  Zahvaljujući mobilnim telefonima i društvenim mrežama danas imamo mogućnost da više znamo o stanovnicima mora i važno je da te informacije građani i turisti podijele sa nama, kako bi bolje razumjeli, zavoljeli i čuvali stanovnike mora”, ističe Mačić.  

Podsjetimo, Institut za biologiju mora, Univerziteta Crne Gore pozvao je djecu i mlade da daju svoj doprinos očuvanju našeg mora, izradom likovnih radova, kolaža i skulptura na temu „Čovjek i more“.

Radovi će, napominje Mačić, biti predstavljeni na Trećoj naučnoj konferenciji Zaštita biodiverziteta Jadrana-AdrBioPro 2024 početkom oktobra u Galeriji Kulturnog centra „Nikola Đurković“ Kotor, kao i široj javnosti putem društvenih mreža.

“Obezbijedili smo nekoliko interesantnih nagrada za najbolje radove konkursa. Prema starosnom uzrastu definisane su četiri kategorije učesnika i to predškolski uzrast, niži razredi osnovne škole, viši razredi osnovne škole zajedno sa srednjom školom i NVO sektor. Danas je posljednji dan za prijavu i dostavljanje radova.  U zavisnosti od broja pristiglih radova i kvaliteta, planirano je da se izlože u Galeriji Kulturnog centra Nikola Đurković u Kotor, tokom trajanja konferencije koja je kao prva sedmica u oktobru ujedno i Dječija nedjelja. Skulpture će biti izložene u dvorištu Akvarijuma Boka, dok će pobjednička skulptura biti izložena takođe u pomenutoj Galeriji”, poručila je Mačić.