Društvo

Tekst Jelena Kljajević

Foto Radio Kotor

 „ Adekvatna farmakoterapija, informisanost pacijenta i dobra saradnja sa terapeutom čine da osoba kod koje je postavljena dijagnoza bipolarnog poremećaja može redovno funkcionisati i biti produktivna“  -  kaže za Radio Kotor psihijatrica na ženskom odjeljenju Specijalne bolnice za psihijatriju u Dobroti dr Jelena Milonjić koja je bila gošća današnjeg izdanja emisije „Nedjeljni razgovor“.

Kako navodi, bipolarni poremećaj definiše se kao bazični poremećaj raspoloženja koji karakterišu manične i depresivne epizode ali i faze regresije u kojima osoba nema simptome pomenutih stanja.

Prema riječima doktorke Milonjić, radi se o jako kompleksnom poremećaju koji je multifaktorski određen.

„ Postoje dva, takozvana morbidna tipa ovog poremećaja, a koja se smjenjuju kod jedne osobe. Imamo, dakle, jednu fazu, koja se potom stiša, pa nastupa druga. Nekada se u psihijatriji smatralo da postoji jasna klasifikacija – zasebno dijagnoza manije i zasebno dijagnoza depresije. No, čuveni psihijatar Krepelin je prvi došao do saznanja da kod određenih ljudi u kliničkoj prezentaciji imamo objedinjujući pojam – i maniju i depresivnost kao kliničke simptome. Tako se izrodila manično-depresivna psihoza, kao poseban klinički entitet“ – objašnjava dr Milonjić.

Simptomi bipolarnog poremećaja, ističe, često mogu biti vrlo suptilni, naročito u ranoj fazi.

„ U skorije vrijeme se  odstupa od jasnog sagledavanja bipolarnog poremećaja. Zapravo se ulazi u terminiologiju – poremećaja bipolarnog spektra. To je longitudinalna dijagnoza koja podrazumijeva dosta kliničkih stanja – manična stanja, hipomaniju, depresivnost, rekurentne depresivne simptome. Iz pozicije osobe koja ima nejasnoću u vezi sa simptomima koji se kod nje javljaju, oni su zapravo jako suptilni.  Zato je teško postaviti dijagnozu. Ni pacijent svoje ponašanje ne doživljava kao simptom. U hipomaniji kao jednoj od manifestacija, na primjer, osoba danima ima raspoloženje povišenog optimizma, dobre fizičke spremnosti, povišenog impulsa za govor, ali osoba to doživljava kao ugodno i ne sluti da je to najava nečeg „što se već dešava kod nje“. Najjasnija slika je  manija – to je najjasnija prezentacija, ali nam pacijenti, zapravo, najčešće dolaze na liječenje kada se nalaze u depresivnoj fazi. To je najzahtjevniji dio ovog poremećaja jer imamo i jedno i drugo“ – objašnjava dr Milonjić.

Različite su teorije o nastanku ovog poremećaja, a među njima se izdvajaju tri.

„ Prva je teorija hereditarnosti odnosno nasljednosti u kojoj se smatra da je genetski faktor glavni uslov nastanka bolesti. Po toj teoriji, genetski faktor značajno utiče na nastanak bolesti. Ukoliko su oba roditelja oboljela, vjerovatnoća da se nasljednici u prvoj generaciji razbole je čak 80 odsto, a  ukoliko je jedan roditelj oboljeo – onda je vjerovatnoća trideset pet odsto. Psihijatri smatraju da, uslovno rečeno – pošteđena djeca nisu pošteđena u pravom smislu riječi odnosno nisu pošteđeni u smislu takozvane psihičke intaktnosti (ranjivosti). Struktura njihove ličnosti ima neke odlike o postojanju bipolarnosti u njihovoj porodici, neki ustaljeni obrazac koji klinički ne znači da sam poremećaj postoji ali ima neku vrstu ranjivosti pa se razvija određeni obrazac koji olakša život toj osobi , a da pritom nikad ne razvije simptome bipolarnog poremećaja“ – objašnjava dr Milonjić.

Druga teorija je ona koja se odnosi na ranu psihičku traumu i tu smo, dodaje doktorka, na terenu psihoanalize.

„ Na koncu te teorije i analizirajući bipolarni poremećaj iz ove vizure dolazimo do libidonozne energije i Edipovog i Elektra kompleksa. Treća teorija je sagledavanje bipolarnog poremećaja iz vizure takozvanih cerebrista koji smatraju da se kod bipolarnog poremećaja dešavaju promjene na neurotransmisiji – na samom nivou centralnog nervnog sistema dolazi do nekog disbalansa, koji je udružen sa endokrinim sistemom. Ono što se potencira kao neurološka struktura u mozgu koja je odgovorna za naš emocionalni život i obradu naših emocija i izvodojena je kao posebna struktura koja se proučava jeste hipotalamus – regenerator naših emocija“ – objašnjava dr Milonjić.

Sve pomenuto, ističe doktorka, ukazuje da je veoma kompleksno objasniti uzrok nastanka bipolarnog poremećaja. „ Ipak, ako bismo objedinili priču – uzrok je endokrino vegetativna disharmonija. Akcenat je, zapravo, na disharmoniji koja dovodi do ekspresije bolesti“ – kaže dr Milonjić.

Na razliku između simptoma depresije i bipolarnog poremećaja, objašnjava, ukazuje životna dob pacijenta

„ Depresivna simptomatologija u okviru bipolarnog poremećaja ima intenciju da se javlja u ranijem životnom dobu – oko dvadeset pete godine, nekada čak i u adolescentnom uzrastu. Sa druge strane, unipolarna depresija kao endogeno duševno oboljenje ima odliku da se javlja nešto kasnije“ – kaže dr Milonjić.

Doktorka kaže da su među oboljelima od bipolarnog poremećaja češće žene nego muškarci.

„ Od stotinu oboljelih, čak od šezdeset pet do sedamdeset pet su žene. U literaruri i naučnim radovima odgovor na pitanje – Zašto žene, jeste da su to hormonske odlike žena koje su samim tim „osjetljivije za ovaj poremećaj“ – kaže dr Milonjić.

Psihijatrija je, ističe, po pitanju liječenja bipolarnog poremećaja farmakoterapijski značajno napredovala.

„ Široka je paleta novih molekula i ljekova koji se primijenjuju u okviru bipolarnog poremećaja. Farmakoteraopija je obavezna, ponekad zahtijeva i bolničko liječenje, u zavisnosti od prezentacije kliničke slike. Ova bolest uvijek ima burnu epizodu - bilo da se radi o maničnoj ili depresivnoj epizodi, a obje epizode prate iscrpljenost na fizičkom planu i odražavaju se na naše fizičko zdravlje. Potom, slijedi mirna faza. I uvijek imamo tu asimptomatsku fazu. Tada se okrijepi čovjek kao jedinka, mobiliše svoje faze i oporavi u susret narednom  ciklusu koji neminovno mora da dođe“ – kaže dr Milonjić.

Još jednom ističe da je informisanost pacijenta jako važna.

„ Važno je da psihijatar psihoedukativno radi sa pacijentim u periodima kada se postigne stabilizacija. Bolest se jako dobro drži pod kontrolom, ako su farmakoterapija i tereapeutski odnos adekvatni i ako su odlasci kod psihijatra redovni. Isto tako - pacijent mora biti informisan, spreman što će naredno da se desi, mora signalizirati ljekaru, a signalizirati ne može ukoliko prethodno nije informisan. Pacijentu, zapravo, treba objasniti koje su i kakve epizode, na što treba da obrati pažnju i da signalizira psihijatru, kako bi se sve držalo pod kontrolom“ – kaže dr Milonjić.

Osobe koje imaju dijagnozu bipolarnog poremećaja, uz poštovanje pomenutih smjernica,  mogu ugodno i lagodno da žive.

„ Bipolarnog poremećaja se ne treba plašiti, sa njim treba živjeti i ništa drugo. Jedna danska studija je pokazala da stres negativno utiče na osobe oboljele od bipolarnog poremećaja. Ipak, stres je naša svakodnevnica i savjet cijeloj populaciji je da se zaštiti od stresa. U takvom vremenu živimo. Nismo uvijek ni mentalno u poziciji da se sa njim izborimo i otklonimo ga od sebe. Zato ja ne potenciram tu priču u razgovoru sa pacijentima. Po meni je najznačajnije saznanje o sopstvenoj dijagnozi. To znači - preduzeti odgovornost za svoje stanje, jer bez odgovornosti nema ni rezultata odnosno nema boljitka u smislu kliničkog oporavka“ – zaključuje dr Milonjić.

Repriza emisije "Nedjeljni razgovor" na programu je u 19 i 30.