Društvo

Tekst Jelena Kljajević

Foto Radio Kotor

Prema rezultatima studije Medicinskog fakulteta u Beogradu koja je nedavno završena, a rađena je na uzorku od 1200 ispitanika, kovid pandemija se pored poremećaja iz anksioznog spektra, povezuje i sa posttraumatskim stresnim poremećajem, depresivnošću kao simptomom (a ne poremećajem), usamljenošću kao fenomenom, suicidalnošću kao i opsesivno-kompulzivnim poremećajem.

To je gostujući u našoj emisiji „Ljetnje priče“ kazala psihijatrica dr Jelena Milonjić iz Specijalne bolnice za psihijatriju u Dobroti.

„Istraživanje je pokazalo koje su kategorije društva osjetljivije na pomenute poremećaje, pa je tako zaključak da su na prvom mjestu žene, zatim osobe koje su inače anksiozne, potom penzioneri, onda marginalni dio društva koji je niskog obrazovanja, a potom osobe koje su bile u samoizolaciji zbog kontakta sa zaraženom osobom. Ovo su vrlo interesantni podaci koji govore o tome koliko je ovo bio težak period i u kojoj je mjeri socijalna izolacija odnosno deprivacija sama po sebi razvijala simptom posttraumatskog stresnog poremećaja“ – objašnjava dr Milonjić.

Prva emocija koja se pokrenula u početnim fazama kovida je emocija straha koja, kako dodaje, ima funkciju zaštite – borbe ili bjekstva, ali je tokom kovida strah bio preplavljujući.

„Mi smo tokom pandemije stalno bili „u nekim duplim porukama“, mnoštvo je bilo informacija, tragali smo za odgovorima, mediji su se prema mom mišljenju previše bavili stručnim pitanjima, pa je javnost bila zbunjena, strah se umnožio i doveo do preplavljujuće anksioznosti - do nivoa iracionalnosti pa su se neke stvari doživljavale iracionalno“ – objašnjava dr Milonjić.

Neke osobe su čak u ovom periodu, kako ističe, razvijale simptome psihoze.

„Osobe čije ponašanje odgovara neurotskom spektru i koje su se već borile sa anksioznošću, bile su tokom intenzivne borbe sa pandemijom još više podražene, teže su se nosile sa tim problemom i to je negativno uticalo na njihovu funkcionalnost.  

Imamo i onu kategoriju ljudi koji uopšte nisu bili anksiozni prije pojave pandemije i anksioznost ih je tokom pandemije preplavila, ali je, kako je vrijeme prolazilo, i jenjavala.

Takođe, primijećeno je i da postoje ljudi koji nisu bili primarno anksiozni ali se tokom pandemije anksioznost „usadila u njih“ i to je, trenutno, njihov mehanizam funkcionisanja. Upravo je to ono što zabrinjava. Klinički, donekle, djeluje bezazleno i rješivo, a za osobu koja doživljava anksioznost i koja zna prema tome kritički da se odnosi – znači i muku i patnju“ – objašnjava doktorka Milonjić.

Usamljenost je, dodaje, fenomen koji nam u redovnim uslovima povremeno prija i koji sami boramo. No, tokom kovid pandemije smo bili „primorani da budemo u poziciji usamljenosti“.

„Usamljenost se kao osjećaj javlja onda kada nastupi diskrepanca – disbalans u potrebi ostvarivanja socijalnih kontakata i nemogućnosti njihovog ostvarivanja. Zato se javlja osjećaj usamljenosti i to najčešće kod pripadnika visokog sloja društva, jer su oni itekako pristutni u društvu i ta socijalna restrikcija, naročito u počecima borbe sa kovidom, je kod njih odigrala značajnu ulogu“ – kaže dr Milonjić.

Dodaje i da je primijećena zloupotreba alkohola u periodu takozvanog zaključavanja. „ Ovdje govorimo o zloupotrebi, ne o zavisnosti. Alkohol je, zapravo, način samomedikacije, a uočeno je da se zloupotreba bilježi kod osoba starosti od 18 do 40 godina – dakle kod mladih odnosno osoba koje su nosioci društvenog života“ – navodi dr Milonjić.

Fenomen suicidalnosti se, kako kaže, „ne može još uvijek dovesti u jasnu vezu sa kovid pandemijom“.

„Primijećeno je, zapravo, da je stopa suicida bila najmanja kada je stepen restrikcije bio najizraženiji – u periodima zaključavanja, posebno. Prema mom mišljenju, to govori da je čovjek sam po sebi fenomen – kad se nađe u najvećem izazovu, tada mobiliše snage za koje nije bio ni svjestan da ih ima. Čovjek je vječiti borac koji uvijek nađe mehanizme da prevaziđe ono što mu je teško i neprirodno nametnuto i na najbolji način se izbori sa tim“ – navodi dr Milonjić.

Ona kaže da je u kovid periodu broj prijema za hospitalizaciju pacijenata u Specijalnoj bolnici za psihijatriju, bio znatno veći nego ranije, ali to, kako navodi, povezuje sa iscrpljenošću zdravstvenog sistema, a ne uticajem bolesti na mentalno zdravlje stanovništva i njegovom potrebom za pomoći psihijatra.

„Bilježimo rast prijema za nekih dvadeset odsto. Broj prijema je 2019. godine bio 582, naredne 599, a prošle godine 706. Po mišljenju zaposlenih u bolnici, ovaj drastičan porast ne govori u pravcu povećane potrebe za psihijatrom, već opterećenosti zdravstvenog sistema, pa je i naš kao i ostali djelovi sistema bio opterećen. Što se tiče mentalne higijene – tek protokom vremena ćemo moći da donesemo neke konkretne zaključke koji se vezuju za pandemijski period. Sada je za to rano. Ono što je važno reći jeste da je u ovom periodu zabilježeno 8, 4 odsto novih poremećaja, dok je rekurentnih (koji podrazumijevaju već postojeću psihijatrijsku dijagnozu za koju se sada stanje pogoršalo ili vratilo na pređašnje) 6, 8 odsto“ zaključuje dr Milonjić.

Razgovor sa doktorkom Jelenom Milonjić zabilježila je Jelena Kljajević, a realizovan je u okviru projekta “Sloboda govora-govor mržnje, izazovi u komunikaciji” i “Pandemijska realnost – između znanja i pretpostavki” , finansiranog od strane Ministarstva kulture i medija Crne Gore.