Društvo

Centar za građansko obrazovanje (CGO) poziva Ministarstvo zdravlja i Agenciju za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama (AZLP) da se proaktivno uključe u proces informisanja građana o načinu funkcionisanja novog sistema izdavanja i korištenja nacionalnih digitalnih COVID potvrda. Jedino adekvatnim informisanjem građana može se obezbijediti da nove Vladine mjere za suzbijanje korona virusa ne vode diskriminatornom odnosu prema bilo kojem subjektu i kršenju odredbi Zakona o zaštiti podataka o ličnosti, a čime bi se ponovo mogao otvoriti prostor za zloupotrebu ličnih podataka građana.

Vlada Crne Gore je 30.7.2021. godine donijela Odluku o izmjenama Odluke o preduzimanju privremenih mjera usljed pojave epidemije zarazne bolesti COVID-19 od većeg epidemiološkog značaja. Tim izmjenama, predviđena je obaveza posjedovanja jedne od četiri potvrde iz Nacionalne digitalne COVID potvrde, a radi ulaska u unutrašnjost ugostiteljskih objekata ili ulaska u diskoteke i noćne klubove. Tako građani, radi ulaska u ove objekte, moraju posjedovati dokaz da su u cjelosti vakcinisani, ili da su primili prvu dozu vakcine, negativan PCR test na COVID-19 koji nije stariji od 72h ili dokaz da su preležali COVID-19, odnosno negativan brzi antigenski test koji nije stariji od 72h. Istom odlukom predviđa se obaveza za vlasnike ugostiteljskih objekata da odrede lice koje će kontrolisati posjedovanje dokaza o vakcinaciji ili negativnom testu. Osim toga, donešena je i mjera koja propisuje da jedan od ovih uslova moraju posjedovati svi zaposleni u ugostiteljstvu.

CGO cijeni da je bila obaveza Vlade da ovakav uslov uvede prije svih u medicinskim ustanovama, obrazovnim institucijama, državnoj administraciji, kao i drugim organima koji, na različite načine, pružaju usluge od javnog značaja i predstavljaju rizik za širenje korona virusa. Propuštanjem da ovo učini, Vlada Crne Gore se postavlja diskriminatorno u odnosu na ugostitelje.

Podsjećamo, CGO je nekoliko puta do sada javno podržao obaveznu vakcinaciju. Takav pristup je poželjan u demokratskim društvima u ovakvim situacijama, što je potvrdio i Evropski sud za ljudska prava u Strazburu. Međutim, CGO je protiv bilo kakvog oblika diskriminacije kada je u pitanju primjena aktuelnih mjera. Mjere moraju biti jednake za sve, u skladu sa međunarodnim ugovorima o ljudskim pravima i evropskom praksom.

S druge strane, treba pohvaliti napore nadležnih institucija koje su građanima Crne Gore omogućile posjedovanje digitalne kovid potvrde, izrađene po uzoru na  digitalni COVID sertifikat Evropske unije. Međutim, isto tako smatramo da je nedopustivo da ugostitelji provjeravaju zdravstveni status gostiju, a da to prethodno nijesu uradile nacionalne službe koje su za to zadužene, kroz sistem pojačane inspekcijske kontrole, sa fokusom na turističke destinacije u zemlji, kao i provjerom prilikom ulaska na graničnim prelazima, carisnkim zonama, kroz otvaranje punktova na više gradskih lokacija za obavljanje brzog testiranja, itd.

Gotovo svaka od navedene četiri vrste COVID potvrde sadrži lične podatke koji uključuju ime, prezime, datum rođenja, JMBG, te iste predstavljaju uvid u zdravstveno stanje ili njegovu istoriju. Sporna je i odredba kojom je predviđena obaveza izbora lica iz ugostiteljskog objekta koje bi vršilo kontrolu posjeda i sadržaja ovih potvrdi, jer lica zapošljena u ugostiteljstvu ne posjeduju bilo kakva javna ovlašćenja, odnosno ne rade u nekoj od javnih službi, poput policije, inspekcije ili zdravstvenog sektora,  pa ne postoje ni zakonske pretpostavke da ovi podaci budu dostavljeni na uvid tim licima.

S tim u vezi, Ministarstvo zdravlja Vlade Crne Gore je trebalo izdati preciznije informacije kako za građane, tako i za vlasnike ugostiteljskih objekata o načinu funkcionisanja nacionalne digitalne COVID19 potvrde, a kako bi se u potpunosti izbjeglo dostavljanje na uvid bilo kakvih ličnih podataka. Neophodno je bilo pojasniti da su građani dužni posjedovati samo QR kod koji je moguće čuvati u mobilnom telefonu ili u papirnom obliku, a čijim skeniranjem bi se na ekranu prikazali ime i prezime i datum rođenja korisnika, kao i status bilo koje Nacionalne digitalne COVID19 potvrde.

Ministarstvo zdravlja Vlade Crne Gore je, upravo iz tih razloga, bilo dužno da u kordinaciji sa AZLP-om, prije donošenja ovakve odluke, napravi realnu procjenu neophodnosti ovakvih mjera, a zatim i da obezbjedi da se primjenjuju tako da ne zadiru u privatnost i lične podatke korisnika ugostiteljskih usluga.

CGO podsjeća kako su i tokom dosadašnjeg toka pandemije COVID-19 virusa lični podaci građana bili više puta nesrazmjerno izloženi ili zloupotrijebljeni, što je moralo nametnuti obavezu Vladi da u ovim pitanjima pokaže poseban senzibilitet.

Tamara Milaš, koordinatorka programa Ljudskih prava