Društvo

Opštinska organizacija boraca NOR-a Opštinski odbor Kotor danas je u press sali Kulturnog centra “Nikola Đurković” Kotor, obilježiila 78 godina od formiranja I Proleterske brigade i Dana JNA. 

Besjedu o brigadi, njenom borbenom putu i danu JNA pročitao je Ljubenko Borović, član predsjedništva SUBNOR-a Crne Gore.

“U sjećanjima naroda i svih sredina najčešće i najviše se pamte i obilježavaju događaji iz ratne i borbene prošlosti kada su stradali i ginuli ljudi u borbama za slobodu. Tim događajima se posvećuje posebna pažnja, naročito ako su u borbama za oslobođenje mjesta ginuli građani, istaknute ličnosti i borci, čega je bilo u svim periodima, a naročito u 20. vijeku u Drugom svjetskom ratu. Prošlost se ne zaboravlja. Na njenim vrijednostima se uče mlade generacije, posebno sa stanovišta ljudskosti, dostojanstva, ljudskih vrijednosti i slobode. Patriotizam se ovim diže na najviši nivo” – ističe Borović.

Kako navodi, Organizacija boraca NOR-a 1941-1945. – Opštinski odbor Kotora ulaže izuzetne napore na očuvanju idejnih vrijednosti NOB-a.

“To činimo i ovom prilikom kada obilježavamo Dan JNA i kada je formirana Prva proleterska narodno-oslobodilačka udarna brigada, kao i jubilej sedamdesetogodišnjice SUBNOR-a Crne Gore. Iako je mali broj živih boraca, a zahvaljujući ne malom broju poštovalaca i vjernih sljedbenika svojih predaka, nastavlja se borba za istinu o NOB-u Jugoslavije. Zato danas posvećujemo ovo vrijeme 22. decembru 1941. godine, danu kada je po odluci Centralnog komiteta KPJ i druga Tita formirana prva regularna jedinica NOVJ, Prva proleterska brigada. Posvećujemo borcima JNA, armije koja je narodu donijela slobodu. Sloboda je plaćena velikim žrtvama uglavnom mladića i  djevojaka kojima je život bio drag, ali je domovina Jugoslavija za njih bila iznad svega” – ističe Borović.

On je podsjetio da je o ulozi i značaju naroda NOVJ napisano na stotine hiljada stranica.

Kako navodi, visoke ocjene o partizanima i NOV dali su velike vojskovođe i političari Rusije, Amerike i Engleske što je, kako ističe, daleko važnije od “pojedinih zlonamjernih falsifikatora istorije koji bi htjeli da speru ljagu sa svojih predaka za izdaju naroda”.

“Prije ravno 78 godina na današnji dan kada se Evropa našla u krvavom obračunu sa Osovinom Berlin-Rim u varošici Rudo, Bosna i Hercegovina formirana je Prva proleterska brigada” – kaže Borović, ističući da je NOV bila sastavljena od boraca Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine.

Prema njegovim riječima, brigada je formirana od djelova najboljih partizanskih jedinica koju su sačinjavali članovi KPJ i SKOJ-a, radnici, seljaci i studenti čiji je glavni cilj bio oslobađanje zemlje od okupatora i njihovih slugu.

“Prvi komandant brigade bio je Koča Popović, a politički komesar Filip Kljajić Fića. Na dan formiranja imala je šest bataljona ukupne jačine 1200 boraca. Ta cifra je tokom ratnih dejstava rasla. Brigada je od 1240 ratnih dana imala 530 većih i manjih borbi, tj. gotovo svaki drugi dan je provela u borbi. Ostali dani su uglavnom provedeni u iscrpljujućim marševima. Prva proleterska brigada na svom putu je prešla više od 20 hiljada kilometara. Imala je više od 7500 poginulih, ranjenih i nestalih boraca, a izbacila je iz stroja više hiljada neprijateljskih vojnika. Dala je više od 3000 rukovodilaca i 83 narodna heroja. Odmah nakon formiranja brigade proleteri su se suočili ne samo sa daleko nadmoćnijim neprijateljem, već i sa nezapamenom zimom, tako da su mnogi u čuvenom Igumanskom maršu platili životom ili djelovima života” – navodi Borović.

Na svom dugom borbenom putu, ističe Borović, brigada se popunjavala sa ljudstvom iz raznih krajeva zemlje.

“Brigada je već u januaru 1942. godine prerasla u Prvu diviziju NOVJ, pa je sa ostalim brigadama i jedinicama učestvovala u svim značajnim borbama NVJ, kao što su: Užice, Kadinjača, Neretva i Sutjeska, čime je stvorena velika slobodna teritorija, jedina u poraženoj Evropi. Kako je oslobađala djelove zemlje, stalno je izlazila sve jača, a u njenim redovima našli su se borci raznih narodnosti i vjeroispovjesti. Brigada je bila primjer na djelu bratstva i jedinstva. Nikada niko nije pokušao, a niti bi mogao, da odvojeno računa koliko je poginulo boraca koje narodnosti u pojedinim bitkama. Zar bi se mogle odvojiti zajedničke kosti I zajednička prolivena krv? Dan 22. decembar slavimo kao Dan JNA koja je narasla sa 1200 boraca na 800 hiljada i predstavljala strah za fašističku vojsku koja je u to vrijeme imala u Jugoslaviji 92 njemačke divizije, 20 brigada i 23 puka, kao i 41 diviziju italijanskih i 16 divizija bugarskih fašista. Ovdje dodajmo još i ne mali broj domaćih saradnia okupatora” – ocjenjuje Borović.

Iako je neprijatelj bio nadmoćniji u ljudstvu i naoružanju, kaže Borović, naša vojska je u toku svih operacija nanijela neprijatelju gubitke i to: 44 700 poginulih i preko 500 ranjenih, kao i značajne gubitke u ratnoj tehnici.

“U svim fazama NOR-a oružanim borbama bio je obuhvaćen veći dio teritorije Jugoslavije, a 1944. godine Jugoslavija je bila jedinstveno ratište kada su vođene glavne bitke za oslobođenje Beograda uz pomoć Crvene armije i bitke na Sremskom frontu. Doprinos jugoslovenske vojske pobjedi nad fašizmom bio je ogroman, pa joj se divio cijeli svijet. Nažalost, i žrtve našeg naroda su bile su ogromne: milion i 700 hiljada poginulih, od čega je 304 948 pripadnika NOVJ, a ranjeno je više od 420 hiljada boraca i starješina” – ističe Borović.

On podsjeća da je u teškim ratnim danima cijela Evropa bila pokorena, dok su jedino postojale slobodne teritorije u Jugoslaviji. Takođe, navodi Borović, Prva proleteska brigada je, za svoje uspjehe, odlikovana Ordenom narodnog oslobođenja, Ordenom partizanske zvijezde, Ordenom bratstva i jedinstva, Ordenom zasluga za narod, a povodom pedesetogodišnjece bitke na Sutjesci i Ordenom narodnog heroja.

“Nakon oslobođenja zemlje ta ista armija je zajedno sa narodom obnovila zemlju. U relativno kratkom periodu stvoren je sistem gdje su svi građani imali socijalnu sigurnost, rješeno pitanje nezaposlenosti, mogućnosti besplatnog školovanja i liječenja i mnogo toga što danas nema i čega je narod željan. Bili smo zemlja poznata i visoko cijenjena u svijetu. To je trajalo sve dok neprijateljima nije uspjelo da nas ubijede da sve što je stvoreno u socijalizmu ništa ne vrijedi i da oni znaju kako ćemo bolje živjeti. To njihovo pametovanje su zaista dokazali prolivanjem krvi među braćom i nedužnim građanima. Većina stanovništva živi bijedno, a radnici su istjerani iz svojih fabrika na ulicu. Ne samo što su istjerani, nego ih i progone sa ulice. Dobra koja je radni narod stvarao sa mukom porušena su i pokradena ili sa njima gazduju, u većini slučajeva, lica sumnjive prošlosti, sadašnjosti i budućnosti” – navodi Borović, ističući da se rat vodio za slobodu i pravednije društvo, te zajedničku domovinu Jugoslaviju.

“Nije se ratovalo samo za svoje mjesto i uži zavičaj, niti da bi smo se nakon toga ograđivali u neke samostalne republike. U toj borbi za slobodu i život u zajedničkoj državi Jugoslaviji dao je častan dio i narod Boke, Orjenski partizanski i Primorski bataljon, kao i Bokeljska udarna brigada. Imamo pravo da se ponosimo sa borcima NOR-a i imenima palih heroja: Nikole Đurkovića, Maša Brguljana, Sava Ilića, Vukice Mitrović Šunje, Branka Kovačevića zvanog Žika mornar, Mirka Matkovića, Marka Stanišića, Nika Anđusa i Gligorija Mandića Gliga i mnogih drugih, te da se ponosimo našim simbolima” – ističe Borović.

On ocjenjuje da su borci i poštovaci NOR-a ostali vjerni idejamma socijalističke revolucije.

“Zato moramo sačuvati naše spomenike, brinuti i čuvati istorijske datume i događaje, te pamtiti sve one heroje koji su položili svoje živote ugradivši ih u temelje naše domovine. Svi ti primjeri nas obavezuju da izaberemo pravi put popločan idejama slavne Prve proleterske brigade, put Tita, Koče, Peka i drugih. Pitanje je sada da li je narod u Crnoj Gori već ostvario svoju budućnost? Je li za ovih 29 godina ubrzanog istorijskog samorazaranja tzv. tranzicijom ostvario sve što je htio ovom narodu, uništivši mu sve što je imao? I danas smo ponosni n ate hrabre ljude, borce i heroje. Kao što je bilo moguće da 1914. godine gospodin Mišić pobjedi najveću silu tog vremena, tako su i borci Proleterske brigade – mladi neporemljeni, nedovoljno naoružani pokazali velikoj Evropi da se za slobodu može izboriti ako se u nju vjeruje. Zato su oni heroji” – poručuje Borović.

On je podsjetio da na sedamdesetosmogodišnjicu formiranja Prve Proleterske brigade osvježavamo sjećanja i uspomene na istorijske datume i događaje, te odajemo priznanje svim borcima u očuvanju kulta i moralnih vrlina naše narodne armije.

“Iz ovakvih ideala nikla je ideja o formiranju dobrovoljne društvene organizacije učesnika NOR-a, boraca i ratnih vojnih invalida koja se bori za očuvanje i razvijanje tekovina socijalističke revolucije, izgradnju i razvijanje socijalističkih samoupravnih odnosa i jačanje odbrambene moći SFRJ. Ove godine obilježava se 78 godina SUBNOR-a Jugoslavije i 71 godina SUBNOR-a Crne Gore” – kaže Borović, ističući da je SUBNOR Jugoslavije formiran 30. septembra 1947. godine u Beogradu. Na njegovom čelu je, objašnjava Borović, bio predsjedni Josip Broz Tito, a generalni sekretar Aleksandar Ranković – Marko.

“Naša organizacija je tokom svog rada uspostavila i prisnu saradnju sa veteranima Ruske federacije, a koja je još uvijek aktuelna. Imena boraca su postala legende, a njihova djela primjer na kojima će se napajati buduća pokoljenja. Ovdje smo u čast i slavu naših predaka koji su sve od sebe dali, pa i svoje živote, prilažući ih na oltar otadžbine, znajući sta daju i žašto. Oni su svoje živote položili za slobodu kao najveću svetinju i vrijednost. Zato danas kada ih svečano proslavljamo pozivamo ih za tren iz dalekih herojskih sudbina i tišina. Krasila ih je hrabrost u borbi, poslovična odanost partija i bliskost čovjeku” – zaključuje Borović.

Moderator programa bio je Petar Uljarević, predsjednik OO boraca NOR-a Kotor.

Svečanu akademiju otvorila je učenica OŠ “Njegoš” Marta Borović, recitujući pjesmu “Naša mila Boko” Alekse Šantića, a u kulturno-umjetničkom programu su pored Borovićeve, učestvovale učenice osnovnih škola “Njegoš” i “Narodni heroj Savo Ilić”: Laura Bilafer, Stasija Perović i Sara Đurđić.

Akademiji su prisustvovali: delegacija OBNOR-a 1941-1945 Podgorica, Organizacija boraca NOR-a Tivta, Bijelog Polja, Herceg Novog i Kotora, te borci, potomci i poštovaoci NOR-a.

Na samom početku minutom ćutanja odata je počast umrlim borcima.

“Za izuzetnu i svestranu pomoć Organizaciji boraca NOR-a” Borović i Uljarević su u ime organizacije uručili priznanje Veselinu Petrušiću.

“Zbog izuzetnog i svesrdnog angažovanja i pomoganja u organizaciji proslave jubileja - 75 godina od formiranja Prve bokeljske narodno-oslobodilačke udarne brigade”, održanoj u Herceg Novom, dodijeljene su zahvalnice pojedincima i institucijama, kao što su: Olivera Doklestić i Zdravko Šakotić iz Herceg Novog, Mladen Lučić i Mirza Krcić iz Kotora, zatim Ministarstvo odbrane Crne Gore, Opština Herceg Novi, Opština Berane, Turistička organizacija Kotor, “Vodovod i kanalizacija” Herceg Novi, DOO “Komunalno Kotor”, SUBNOR Opštine Trebinje, KUD “Igalo”, OBNOR 1941-1945 Berane, OBNOR Tivat, Herceg Novi, Budva, Kotor, OŠ “Orjenski bataljon”, OŠ “Ilija Kišić” Zelenika, Orjenski bataljon Bijela, OŠ “Milan Vuković” Herceg Novi, a potom i za izuzetan doprinos u organizaciji proslave pomeutog jubileja: Stevanu Katiću, predsjedniku Opštine Herceg Novi i Danijeli Đurović, potpredsjednici.