Društvo

Prenosimo saopštenje Instituta za javno zdravje Crne Gore povodom Međunarodnog dana kontrole duvana:

Javno-zdravstvene vlasti u cijelom svijetu kontinuirano upozoravaju na prijetnje od konzumacije duvanskih proizvoda jer pogoršava siromaštvo, smanjuje ekonomsku produktivnost, doprinosi da domaćinstva biraju hranu koja je manje kvalitetna i zagađuje vazduh u zatvorenom prostoru. Najnovija istraživanja ukazuju da se upotrebi duvana i duvanskih proizvoda može pripisati oko 8 miliona smrti godišnje u svijetu. Procjenjuje se da će taj broj značajno rasti narednih godina. Za zdravstvenu zaštitu pušača i izgubljenu radnu produktivnost zbog komplikacija pušenja odvaja se oko 1,4 triliona dolara. Zdravstveni i ekonomski  problemi, nastali kao posljedice upotrebe duvana, posebno su naglašeni u nerazvijenim i zemljama u razvoju, koje su zauzele vodeće mjesto u prevalenciji pušenja.  

Tema ovogodišnjeg obilježavanja Međunarodnog dana kontrole duvana je “Posveti se prestanku pušenja”, a usmjerena je ka stvaranju uslova za odvikavanje od upotrebe duvanskih proizvoda, kao osnov za unapređenje zdravlja. Naime, države su se, kroz Okvirnu konvenciju o kontroli duvana, obavezale da će da organizuju svoje resurse na način koji obezbjeđuje podršku usvajanju zdravih stilova života, u ovom slučaju da obezbjede servise u kojima se može vršiti odvikavanje od upotrebe duvanskih proizvoda i sredstva koja pomažu u tom procesu.  

SZO upozorava da je posebno značajno ukazati da pušači imaju povećan rizik od težih oblika kod slučajeva infekcije koronavirusom i zato poziva sve mlade ljude da se pridruže aktivnostima za stvaranje generacija koje ne koristi duvanske proizvode. Pokazano je da je u periodu pandemije izazvane koronavirusom, povećana potreba za uslugama odvikavanja od upotrebe duvanskih proizvoda.  

Korišćenje duvanskih proizvoda među populacijom starosti između 15 i 64 godine je značajno zastupljeno u Crnoj Gori. Podaci pokazuju da je došlo do povećanja zastupljenosti stanovnika koji konzumiraju duvanske proizvode, od 31%, koliko su iznosili 2012. godine, na 35,4%. Navedeni podaci zabrinjavaju, posebno zbog toga što je u Crnoj Gori, do poslednjeg istraživanja, kontinuirano evidentiran trend pada konzumenata duvanskih proizvoda.  

Istraživanje o kvalitetu života, životnim stilovima i zdravstvenim rizicima stanovnika Crne Gore je, takođe, pokazalo da je, još 17,1% populacije nekada tokom života koristilo duvanske proizvode, što pokazuje da je samo 47,6% stanovnika tokom cijelog života apstiniralo od upotrebe duvanskih proizvoda. Zastupljenost pušenja u odnosu na pol iznosila je 36,2% među muškarcima i 34,5% među ženama, što ukazuje da je, poslednjih godina, izražen značajan trend povećavanja pušenja među ženama. Pri tome, treba naglasiti da je u populaciji mlađih žena, starosti između 15 i 24 godine, prevalencija veća, za čak 1%, nego među muškarcima iste starosti. Činjenica je da su kulturološke i sociološke prilike uslovile promjene u ponašanju žena u Crnoj Gori, koje je, na žalost, neusklađeno sa zdravljem.  

Najveća vrijednost prevalencije pušenja u populaciji Crne Gore evidentirana je u populaciji starosti od 45 do 54 godine, a iznosila je gotovo 45%. Takođe, u ovoj populacionoj grupi je najviše onih koji su ikada u životu koristili duvanske proizvode. Prevalencija pušenja u gradskoj i seoskoj populaciji se ne razlikuje značajno, a ni stepen obrazovanja nije ograničavajuća komponenta za konzumiranje duvana. Najveći broj pušača, dnevno konzumira između 10 i 20 cigareta, ali gotovo svaki treći pušač konzumira više od 20 cigareta dnevno. U većini zemalja u okruženju je povećan broj mladih korisnika duvanskih proizvoda.  

Konzumiranje duvanskih proizvoda među mladima u Crnoj Gori, takođe bilježi trend rasta, što su potvrdila istraživanja. Naime, broj korisnika duvanskih proizvoda je značajno povećan među petnaestogodišnjacima, utvrđeno Globalnim istraživanjem o potrošnji duvana među mladima  (GYTS) i među šesnaestogodišnjacima, utvrđeno Evropskim istraživanjem o upotrebi alkohola i drugih droga među mladima (ESPAD), kao i onima starosti od 15 do 24 godine, utvrđeno Istraživanjem o kvalitetu života, životnim stilovima i zdravstvenim rizicima stanovnika Crne Gore (GPS). Posebno je povećana zastupljenost mladih pušača muškog pola i iznosi oko 11% među petnaestogodišnjacima, što je dvostruko više u odnosu na prethodno istraživanje po istoj metodologiji. Zastupljenost među šesnaestogodišnjacima iznosila je 18%, što je značajno više nego u prethodnom istraživanju iste vrste.  

Takođe, povećan je broj mladih koji su eksperimentisali sa duvanom tokom života, a smanjena je i starost kada se počinje sa konzumiranjem duvanskih proizvoda. U populaciji starosti od 15 do 24 godine, prevalencija pušenja je iznosila 18,7%, čime se potvrđuje stav da se najveći broj mladih opredjeljuje za pušenje u periodu između 15-te i 16-te godine i da se zastupljenost značajno ne mijenja od 16-te do 24-te godine, kada vrijednost prevalnecije počinje ponovo da raste.  

Prevencija upotrebe duvanskih proizvoda podrazumijeva istovremeno primjenu niza mjera, kao što je dosljedna primjena restriktivnih zakona koji regulišu različite segmente vezane za duvanske proizvode, cjenovne, poreske i taksene politike, kontrole tokova duvana, praćenje rasprostranjenosti upotrebe duvanskih proizvoda, kontrola primjene Okvirne konvencije o kontroli duvana i  prvnstveno adekvatne i kompetentne mjere promocije nepušenja i prevencije pušenja.

PROF. DR AGIMA LJALJEVIĆ – NACIONALNI KOORDINATOR ZA KONTROLU DUVANA