Arhiva

U rubrici „Dva minuta", koja je na programu ponedjeljkom u 9.30 i 15 sati i reprizno subotom u 9.30, priliku da se obrati našim sugrađanima ove sedmice ima Maja Mrđenović, pozorišna kritičarka, teatrološkinja i urednica elektronskog časopisa Udruženja pozorišnih kritičara i teatrologa Crne Gore Peripetija.me.
Poštovane sugrađanke i sugrađani,
Prema istraživanju kulturnih navika građana i građanki opštine Kotor koje je nevladina organizacija Expeditio inicirala 2012. godine, kao ulazne podatke za izradu Programa razvoja kulture opštine Kotor 2013-2017. godine, „čak 56% anketiranih iz opštine Kotor nije ni jednom bilo u pozorištu u 12 mjeseci prije anketiranja; 64,7% nije bilo u kinu, a 72,3% nije koristilo usluge biblioteke. Takođe, čak 86,2% nije bilo na koncertima klasične muzike i 97,8% na koncertima džez muzike." Iako je program kulturnog razvoja Kotora usvojen 2013. godine, pretpostavka je da je stanje i danas, dvije godine kasnije, nepromijenjeno, jer se usvojeni program - ne sprovodi.
Kako stoji u samom pomenutom dokumentu, Opština Kotor započela je proces izrade Programa razvoja kulture 2011. godine, neposredno nakon usvajanja Nacionalnog programa razvoja kulture 2011-2015. godine. Partner Opštini u ovom poslu bila je nevladina organizacija Expeditio, koja je ujedno i inicirala vrlo pohvalan, a za Crnu Goru neuobičajen, participativni proces donošenja ovog strateškog dokumenta. Zahvaljujući ovome, izrada lokalnog plana razvoja kulture sprovedena je krajnje temeljno, analitično, realistično i metodološki besprekorno, uz sva neophodna ulazna istraživanja. Opština Kotor je time dobila i usvojila najbolji strateški plan ove vrste u Crnoj Gori, a vjerovatno ponajbolji i u regionu. Treba napomenuti i da je Program razvoja kulture opštine Kotor višestruko utemeljeniji i kredibilniji i od Nacionalnog programa razvoja kulture, jer je u potonjem analiza stanja u mnogim dijelovima opisna, taksativna i nedovoljno precizna. Takođe, Nacionalni program ne oslanja se na istraživanja o konzumentima kulture, kulturnim potrebama i praksama, a bez toga je vrlo teško dati uvjerljiv odgovor na to za koga se kreira kulturna politika, koliko ona i zašto košta, koje i čije potrebe zadovoljava.

{mp3}dva/maja2812{/mp3}

Međutim, kako je već pomenuto, sopstveni Program razvoja kulture, na koji može da bude izuzetno ponosna, Opština Kotor - ne sprovodi. Naime, riječ je o strateškom planu, koji definiše pravce djelovanja i strateške, tj. osnovne ciljeve, a specifikovanje rezultata djelovanja, projekata i aktivnosti prepušta se operacionalnom ili akcionom planiranju na godišnjem nivou. Dakle, obaveza Sekretarijata za kulturu, sport i društvene djelatnosti, ukoliko za cilj ima sprovođenje usvojenog programa, bila bi da na godišnjem nivou izrađuje akcioni plan za njegovu implementaciju, kao i izvještaj o implementaciji, da bi Program mogao da se evaluira. U tom smislu, i Zakon o kulturi Crne Gore članom 10. definiše obavezu predsjednika Opštine da „najmanje jednom godišnje podnosi skupštini opštine izvještaj o ostvarivanju opštinskog programa razvoja kulture", te da se isti izvještaji dostavljaju i Ministarstvu kulture. Uprkos tome, prema odgovoru Sekretarijata za kulturu, sport i društvene djelatnosti na zahtjev o slobodnom pristupu informacijama, kao podnosilac sam obaviještena da „nisu sačinjeni akcioni planovi za implementaciju Programa razvoja kulture opštine Kotor 2013-2017. godine za 2014. i 2015. godinu".
Snažno mi se čini da su građani Kotora pogubno uljuljkani u maglovite snove o „staroj slavi" grada, te da zdušno pothranjuju predrasudu da je gradski identitet okamenjeno stanje, a ne proces koji istorijski nastaje i razvija se. Tješe se kotorskom već uveliko devastiranom ljepotom i davno prohujalim „gospodstvom", porede sa još upropašćenijim crnogorskim gradovima, i ubijeđuju da je Kotor grad par excellence, čak i ako očigledno mahom djeluje kao beživotna, sablasna kulisa. Takvi građani, zacijelo, nisu svjesni ni da su zbog zakržljalog i stihijskog kulturnog života grada, koji donosioci odluka očigledno takvim žele, ustvari grdno zakinuti za osnovna ljudska prava, garantovana kako Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima, tako i Ustavom Crne Gore. U skladu sa tim, i Svjetska povelja o pravu na grad iz 2004. godine navodi da „svako ima pravo na kulturu u svim njenim oblicima, manifestacijama i modalitetima" i da gradovi moraju promovisati razvoj raznolikog urbanog kulturnog života, u sklopu ispunjavanja svojih socijalnih funkcija. Ovo isticanje prava svakog čovjeka na pristup kulturi i umjetnosti nipošto nije slučajnost, jer vrijednost kontakta između ljudi i umjetnost ne može biti precijenjena.
Iako koncept takozvanog „razvoja publike" na evropskom nivou ima ogroman značaj, i upravo ova oblast jedna je od prioritetnih u EU programu finansiranja kulturnog i kreativnog sektora za period 2014-2020. godine Kreativna Evropa, donosioci i sprovodioci kulturnih politika, te kulturni radnici, kako u Kotoru, tako i u Crnoj Gori, za to očigledno niti znaju niti mare. U nekim srećnijim građanskijim zemljama i gradovima, umjetnost, osim što mora da je ima u izobilju, mora i da bude relevantna, a to zahtijeva programiranje koje blisko uključuje publiku u procese donošenja odluka. Dakle, gledaoca je nedopustivo svoditi na pasivnog konzumenta umjetničkog proizvoda, nego je neophodan permanentan rad na edukaciji i animaciji publike, sa kojom je nužno ostvarivati dvosmjernu komunikaciju. Ali edukovana, probuđena, aktivna publika u Kotoru, možda bi znala i da programiranje institucija kulture mora da bude rezultat kontinuiranog složenog i produbljenog promišljanja određene umjetnosti i njenih estetskih, društvenih i intelektualnih funkcija u određenom vremenu, a ne nepovezani, stihijski niz slučajnosti. Takva publika vjerovatno bi tražila i da se ne brkaju „babe i žabe", te da se folklorno-pučke svečanosti, prestavljanja različitih grupa i sekcija u kojima se djeca, mladi i odrasli bave umjetnošću kao hobijem, komercijalne tezge i sl., ne nivelišu sa relevantnom profesionalnom savremenom umjetnošću. Bez sumnje, probuđena publika očekivala bi i zahtijevala i da gradski Sekretarijat za kulturu preuzme aktivnu ulogu u posvećenom i kompetentnom bavljenju kulturnom politikom Kotora. Samim tim, takva publika bila bi opasna za aktuelni lijeni, dezorganizovani i zatvoreni sistem.
Naposlijetku, Program razvoja kulture opštine Kotor kao jezgro problema za siromašan kulturni život opštine generalno identifikuje nizak nivo kadrovskih potencijala, a ne nedostatak finansijskih sredstava. Jer Kotoru, kao najskupljoj opštini u Crnoj Gori, novca ne nedostaje - opština u 2016. godinu prenosi čak tri miliona eura neutrošenih sredstava iz 2015. godine. U skladu sa tim, u nedavno od strane Vlade usvojenom Izvještaju o sprovođenju Zakona o kulturi na opštinskom nivou u 2015. godini, stoji da su opštinski predstavnici vlasti, valjda opravdavajući se za katastrofalno stanje, kao razloge zbog kojih se u praksi ne poštuju kriterijumi stručnosti i referentnosti naveli „nedostatak stručnog kadra na opštinskom nivou". Samo, opštinski predstavnici vlasti demagoški su zamijenili teze-istina je da je nivo kadrovskih potencijala nizak, ali ne zbog nedostatka stručnih. Dakle, sugerišem da stručni i referentni profesionalci u svakoj opštini, pa tako i Kotoru, itekako postoje. Ali možda bi donosioci odluka trebalo, prije svega, da neophodno kritičko ukazivanje na probleme prestanu doživljavati kao lične napade, umjesto kao dragocjenu konstruktivnu pomoć u njihovom rješavanju, da bi ovoga postali svjesni. Zatim, možda bi trebalo da prestanu da istinski stručan i referentan kadar teže ugurati u „prokrustovu postelju" partijsko-podobnjačkih kriterijuma, koji jednostavno, nikada i nigdje-nisu po mjeri posvećenih i sposobnih.
Maja Mrđenović

U narednom izdanju rubrike „Dva minuta" Kotoranima će se obratiti Snežana Pejović, arhivistkinja i direktorka Istorijskog arhiva Kotor.