Arhiva

U okviru ciklusa „Dva minuta" Radio Kotora koji je na programu ponedjeljkom u 9.30 i u 15 sati, Kotoranima se ove sedmice obratio Antun Sbutega, univerzitetski profesor i crnogorski diplomata.
"Poštovani slušaoci Radio Kotora, kako se već neko vrijeme bavim diplomatijom želim da ovom prilikom podsjetim ukratko na izuzetnu dugu i bogatu diplomatsku tradiciju Kotora i Boke. U toku više od dva milenijuma duge istorije ovaj prostor, koji je bio uvijek dio razvijene mediteranske i evropske civilizacije, nalazeći se često na granici raznih država, imperija, kultura i religija, bio je izložen napadima, invazijama, opsadama, mijenjao države i zaštitnike. U tim složenim uslovima stanovnici Kotora i Boke su morali nužno razviti vještinu diplomatije, kako bi uspjeli da u promjenjivim a često i dramatičnim okolnostima zaštite svoju sigurnost i svoje vitalne interese, ekonomske, političke, kulturne i religiozne. Od sredjeg vijeka je komuna Kotor uživala veoma veliku autonomiju u kontekstu Vizantije, Duklje, Srbije, Mletačke republike i drugih država a u jednom kraćem periodu je bila i samostalna republika. Građani Kotora i okolnih gradova su uvijek ljubomorno čuvali svoje stare privilegije , prava i slobode, prije svega pravo da samostalno odlučuju o svojoj političkoj sudbini. Tako su, ugroženi od susjednih država i Turaka, čak sedam puta slali svoje diplomatske delegacije u Veneciju tražeći njenu zaštitu, da bi uspjeli tek osmi put 1420. godine i ostali u sastavu Mletačke republike do 1797. g. I u tom periodu su Kotor i druge opštine u zalivu, posebno Perast, Prčanj i Dobrota, uspjele da dobiju brojne privilegije od Venecije, zahvaljujući velikoj diplomatskoj vještini. Promocija i zaštita pomorske trgovine i pomorstva, najvažnijih privrednih grana na kojima se bazirao prosperitet i razvoj Kotora i Boke, podrazumijevale su aktivnosti na Mediteranu i drugim morima i okeanima, u lukama i pomorskim centrima raznih država i zahtijevale složena znanja i vještine, poznavanje više jezika, te stalno praćenje političkih, ekonomskih i kulturnih prilika i promjena u regijama i na tržištima od interesa. To je zahtijevalo i razvoj sistema školovanja, sakupljanja i prenosa informacija, njihove analize, formulisanje poslovne strategije i mjera za njihovu realizaciju, dakle aktivnosti ekonomske diplomatije. Zahvaljujući visokoj kulturi, poznavanju jezika i diplomatskim vještinama plemići i građani Kotora su često bili angažovani kao diplomate od strane raznih država. Tako je država Nemanjiića u periodu kada su Kotor i Boka bili u njenom sastavu, pored toga što je svoju trgovinu i finansije povjeravala Kotoranima, angažovala ih je kao ambasadore za složene diplomatske misije na Zapadu, posebno u Francuskoj i Papskoj državi.

{mp3}dva/antun1105{/mp3}

Bokeljske opštine su u toku mletačke vladavine slale svoje predstavnike u Veneciju na pregovore sa mletačkom vladom, a imale su i svoje stalne predstavnike u gradu na lagunama. Kotorani i drugi Bokelji su u tom periodu imali značajnu ulogu u čestim pregovorima sa crnogorskim vladikama i plemenskim glavarima, u vrijeme mira a posebno u vrijeme ratova sa Turcima; zahvaljujući tome je u XVII vijeku počela oslobodilačka borba Crne Gore protiv Otomanskog carstva u savezništvu sa Venecijom. Kotorski biskupi, svećenici i redovnici su takođe često obavljali delikatne diplomatske misije, kako u službi papa po Evropi i svijetu, tako i u riješavanju kompleksnih problema u odnosima sa Pravoslavnom crkvom, sa mletačkim i drugim vlastima, bili aktivni u organizovanju odbrane grada i okoline u toku ratova i opsada, te u rješavanju političkih i socijalnih problema među građanima. Podsjećam na posebeno promjenljive i složene istorijske prilike u periodu Napeleonovih ratova, od pada Mletačke republike 1797. do 1814. godine kada je Boka prešla prvo pod vlast Austrije, zatim pod vlast Rusije, Francuske , da bi kratko vrijeme bila ujedinjena sa Crnom Gorom i najzad ponovo prešla pod vlast Austrije 1814. godine. U tom dramatičnom periodu stalnih ratova, čestih promjena granica, kada su trgovina i pomorstvo bili ugroženi ekonomskim blokadama, gusarima i ratnim operacijama, Kotor i Boka nijesu pasivno podnosili događaje već su preduzimali stalne političke i diplomatske akcije kako bi zaštitili što bolje svoje vitalne interese. Tako su slali svoje delegacije od Venecije do Pariza i Beča, budno pratili događaje i uspijevali da se u njima snalaze; kada nijesu mogli da maksimaliziraju svoje interese uspijevali su bar da minimaliziraju štete od događaja koje nijesu mogli da kontrolišu. U tom periodu su Bokelji pomagali i vladici Petru I Petroviću u njegovima diplomatskim akcijama na evropskim dvorovima, prije svega u Beču i Petrogradu. U toku cijele svoje istorije Kotorani i ostali Bokelji su uvijek davali prednost diplomatiji u odnosu na oružane sukobe, u koje su ulazili samo kada su bili prinuđeni pri čemu su pokazivali izuzetnu hrabrost i odlučnost, u ratovima na moru i na kopnu. Sposobnost da riješavaju sukobe interesa pregovorima je omogućila razvoj civilnog društva, kulture i ekonomskog blagostanja te mentaliteta koji se bazira na dijalogu, toleranciji i otvorenosti prema svijetu. U ovom kontekstu treba podsjetiti da su aktivnosti kulturne diplomatije imale veliki značaj u istoriji Kotora i Boke. Tako su brojne delegacije išle u velike evropske kulturne centre kako bi angažovale vrhunske arhitekte i umjetnike kojima su povjeravali značajne radove kao što su gradnja crkava, palaca i njihova dekoracija, koji su danas pod zaštitom UNESCO-a kao kulturna baština čovječanstva. U isto vrijeme domaći umjetnici i intelektualci su djelovali u cijelom regionu, u Evropi a posebno u Italiji, i na taj način širili prestiž i promovisali interese svoga grada i domovine. Srdačan pozdrav iz Rima Antun Sbutega – stoji u tekstu našeg kolumniste.