Arhiva

Udruženje boraca NOR-a i antifašista Kotor zajedno sa predstavnicima Opštine Kotor i članovima „Bokeljske mornarice" u znak sjećanja na „crvene mornare", danas su na mjesto njihovog strijeljanja u Škaljarima-na spomenik položili cvijeće i minutom ćutanja odali poštu stradalima. Poručnik Bokeljske mornarice Kotor Saša Milošević podsjetio je danas u Škaljarima da je proteklo 97 godina od masovne pobune mornara na većini od ukupno 40 brodova Austrougarske ratne flote, usidrene u Bokokotorskom zalivu. „Pobuna je izbila 01.02.1918. godine oko 12 sati, pod uticajem revolucionarnih zbivanja u Rusiji (Oktobarske Revolucije), dramatičnih vijesti o ogromnim ljudskim i materijalnim gubicima koje je donio I svijetski rat, a i sve težih uslova života mornara na brodovima. U pobuni je učestvovalo preko 6 hiljada mornara, podoficira i radnika iz tivatskog Arsenala i Đenovića.

{gallery}spomenikskalj15{/gallery}

Pobuna je imala internacionalni karakter, u njoj je učestvovalo naših mornara, Južnoslovenskog porijekla oko (40%), (20%) Italijana, (10%) Njemaca,(8%) Mađara i jedan broj Poljaka, Rumuna i Ukrajinaca. Glavne vođe pobune bili su: Fantišek Raš, Antun Grabar, Jerko Šižgorić i Mate Brničević. Većini brodova komandu su preuzeli komiteti mornara koji su istakli crvene zastave. Glavni ciljevi pobune bili su: izlazak Austrougarske iz rata, sklapanje mira i opšta demobilizacija, ostvarivanje prava naroda na samoupravljanje, bolji uslovi života mornara na brodovima i da se pomognu njihove porodice, demokratizacija društva u Monarhiji i td. Nažalost, pobuna je relativno brzo ugušena, već 03.02.1918 godine. Od ukupno 1.200 optuženih, 98 mornara je izvedeno pred prijeki vojni sud u Kotoru. U zatvoru su njih desetoro umrli, a dvojica su poginuli prilikom gušenja pobune, četvorica vođa su osuđena na smrt strijeljanjem, a ostali na dugogodišnju robiju", kazao je Mršulja. Na ovom mjestu, na današnji dan 1918. godine, oko 06:30 sati odigrao se krvavi epilog pobune. Strijeljani su: František Raš-vodnik iz Češke, Antun Grabar-mornar iz Poreča, Jerko Šižgorić-artiljerac iz Žirija kod Šibenika i Mate Brničević-iz okoline Omiša. „Junački su umrli, klicajući slobodi i revoluciji. Narod ovog kraja već decanijama, sa velikim pijetetom, čuva uspomene na ovaj događaj", zaključio je Mršulja. Na mjesto njihovog strijeljanja u Škaljarima došli su predsjednik Opštine Kotor dr Aleksandar Stjepčević, predsjednik Skupštine Opštine Kotor Nikola Bukilica, ispred Ambasade Republike Češke Petr Šmjekal, glavni administrator Đorđije Vukčević, viceadmiral Bokeljske mornarice Ilija Radović, predsjednik Udruženja boraca NOR-a i antifašista Kotor Nikola Mršulj,a predstavnik opštinske organizacije SUBNOR-a Kotor Ljubenko Borović, starješine organa lokalne uprave, predstavnici javnog i kulturnog života Kotora, kao i rodbina stradalih mornara. Revolucionarne pjesme recitovao je Milosav Miško Prelević.