Arhiva

Danas je Svjetski dan borbe protiv dijabetesa.
Doktorka Tatjana Lalović iz kotorskog Doma zdravlja podsjeća da je prema podacima iz informacionog sistema domova zdravlja u Crnoj Gori u 2013. godini broj stanovnika oboljelih od dijabetesa bio oko 34 hiljade. „Studije pokazuju i da je taj broj daleko veći. Čak više od 50.000 stanovnika Crne Gore ima dijabetes, a za još toliko se pretpostavlja da ni ne znaju da ga imaju" – kaže dr Lalović. Dijabetes spada u pet vodećih uzroka smrti u svijetu. „Prema podacima Internacionalne dijabetološke federacije u svijetu je u 2013. godini 382 miliona osoba imalo dijabetes. Najveći broj ovih osoba je u starosnoj grupi od četrdeset do pedeset devet godina života. Podaci pokazuju da osamdeset odsto oboljelih od dijabetesa živi u nerazvijenim i u srednje razvijenim zemljama" – navodi doktorka Lalović i dodaje da se širom svijeta bilježi porast oboljelih od dijabetesa tipa dva.

Sindrom dijabetesa karakteriše hronična hiperglikemija i poremećaj metabolizma ugljenih hidrata, masti i bjelančevina, a ovo oboljenje uslovljeno je apsolutnim ili relativnim nedostatkom sekrecije ili djelovanja insulina ili oba ova faktora.
Svake godine u svijetu umre oko trideset pet miliona ljudi od hroničnih nezaraznih bolesti u koje spada i dijabetes. „Klasični simptomi dijabetesa su: prekomjerna žeđ (polidipsija), prekomjerno mokrenje (poliurija), povećan unos hrane (polifagija), gubitak tjelesne težine i pored povećanog unosa hrane te umor i sklonost infekcijama" - kaže dr Lalović. Razlikuje se nekoliko tipova dijabetesa. To su: insulin - zavisni tip dijabetesa ili tip jedan, insulin- nezavisni tip dijabetesa ili tip dva, gestacujski dijabetes te drugi specifični tipovi dijabetesa koji se javljaju u sklopu različitih oboljenja (bolesti pankreasa, endokrine bolesti...)
„U razvijenim zemljama dijabetes tipa dva ima osamdeset pet odsto dijabetičara, a u zemljama u razvoju skoro sto odsto.
Ukupan broj oboljelih (prevalencija) raste starenjem. Kod Evropljana se obično javlja poslije pedesete godine života, a kod osoba sa povećanim rizikom mnogo ranije, dok razlike u obolijevanju po polu nisu uočene" – kaže dr Lalović. Ističe da ovo oboljenje danas ima karakteristike epidemije te da će u bliskoj budućnosti doći do toga da dijabetes i njegove komplikacije postanu vodeći zdravstveni, ekonomski i socijalni problem.
„Danas veliki problem predstavlja porast prevalencije dijabetesa tipa dva među djecom i adolescentima što je u korelaciji sa porastom učestalosti gojaznosti među djecom i adolescentima" – navodi dr Lalović.
Faktori rizika za nastanak dijabetesa tipa jedan su: genetski (pozitivna porodična anamneza, tj.majka ili otac ili braća i sestre ili prvi rođaci oboljeli od dijabetesa) i negenetski u koje spadaju: virusi (virus mubsa, rubele, citomegalovirus, koksaki....), inkompaktibilnost krvnih grupa majke i dijeteta, brojne studije pokazuju da veći rizik da obole od dijabetesa imaju djeca čije majke konzumiraju nitrite i nitrate tokom trudnoće kao i djeca koja ih unose hranom i vodom, ubrzan rast neposredno prije puberteta, ali i ubrzan rast kod male dijece, stres, neinformisanost majke oboljelog djeteta, starost majke pri rođenju djeteta, socioekonomsko stanje, broj članova domaćinstva i tako dalje.
Kod pedeset odsto djece dolazi do pojave dijabetesa ukoliko oba roditelja imaju dijabetes tipa dva. Djeca čije su majke bolesne imaju 4,5 puta veći rizik da obole nego djeca čiji su roditelji zdravi , a 1,7 puta veći rizik od djece čiji - samo očevi imaju dijabetes. Dijabetes tipa dva se dva do četiri puta češće javlja među fizički neaktivnim osobama. Gojaznost, posebno abdominalni (centralni) tip gojaznosti predstavlja faktor rizika jer dovodi do smanjene tolerancije na glikozu. Faktori rizika su i zapadnjački način ishrane te veća potrošnja alkohola jer dovodi do intolerancije na glikozu.
U prevenciju spadaju: neprihvatanje zapadnjačkog načina ishrane (brza i masna hrana), edukacija o štetnosti konzumiranja hrane bogate nitratima i nitritima, pušenja i konzumiranja alkohola tokom trudnoće, u postnatalnom periodu života važno je obezbijediti adekvatnu ishranu (što manje masti, šećera i više kabaste hrane), sprječavanje gojaznosti i povećanje fizičke aktivnosti.

Sekundarna prevencija koja se sprovodi u cilju rane dijagnoze bolesti čime se omogućava pravovremena intervencije i sprječavanje ili odlaganje komplikacija dijabetesa, sprovodi se skrining testovima, odnosno određivanjem takozvane glikemije našte kod osoba starijih od 45 godina s tim da se kod normoglikemičnih (koje su prilikom testiranja imale normalne vrijednosti glikemije) osoba pregled ponavlja svake tri godine. Ako postoje faktori rizika (dijabetes kod najbližih rođaka, gojaznost, hipertenzija, policistični jajnici...) interval između testiranja je kraći, a počinje se u mlađim uzrastima.
Kriterijumi za utvrđivanje dijagnoze su: jutarnja glikemija (našte) koja je poslije neuzimanja hrane tokom noći (najmanje osam sati) veća od 7,0 mmol/l ili glikemija veća od 11,1 mmol/l - dva sata nakon testa opterećenja koji se sprovodi davanjem 75 grama glukoze ili glikemija veća od 11,1 mmol/l bilo kad u toku dana.
Komplikacije mogu biti akutne i hronične.
U akutne spadaju: dijabetesna ketoacidoza (DKA), hiperglikemijska hiperosmolarna neketonska koma (HHOK), hipoglikemija i laktična acidoza. U hronične komplikacije spadaju:
bolesti usljed arterioskleroze, bolesti usljed mikroangiopatije (zadebljanje bazalne membrane kapilara zbog dugotrajne hiperglikemije) i infekcije.