Arhiva

U organizaciji Srpskog pjevačkog društva ''Jedinstvo'' Kotor – 1839, juče je u riznici Srpske pravoslavne crkve Kotor promovisana knjiga  dr Mile Mihajlović „Kulturno pamćenje tršćanskih Srba".

 

Djelo, čiji je pokrovitelj princ Aleksandar II Karađorđević, a za koju su uvodnu riječ pored njega napisali i guverner pokrajine Furlanija – Julijska Venecija i potpredsjednik Demokratske stranke Italije Debora Serakjani i predsjednik SPCO u Trstu, Zlatimir Selaković,  po riječima autorke, jedinstvena je naučna studija koja kroz teorijski i empirijski pregled naslova definiše kulturno pamćenje i nacionalnu kulturu u dijaspori, formirajući jasnu, opštu sliku o kulturološkim specifičnostima Srba u Trstu.

 

Za poseban doprinos srpskom ustanku ističe Toma Milinovića (1770 – 1846) iz Morinja, pomorskog kapetana koji je doselio u Trst. Stupio je u Karađorđevu službu kao konstruktor topova i artiljerac u bitkama, a bio je i preteča šefova srpske tajne službe I književnik. 

 

“Samosvjesni, bogati i prosvijećeni tršćanski Srbi su bili poznati kao mecene umjetnosti pa ovaj grad postaje centar srpskog prosvjetiteljstva. U Trstu su boravili i radili i Dositej Obradović, Pavle Solarić, Atanasije Stojković, Joakim Vujić, Vuk Stefanović Karadžić, Petar Petrović Njegoš, Ljudevit Vuličević, Nikola Đurković, Vićentije rakić, Vićentije Ljuština, Sima Milutinović, Toma Milinović i mnogi drugi”, kaže Mihajlović.

 

Dr Đorđe Nikolić  (1852 1925) otac je italijanske urologije, a najmodernija bolnica Austrijskog carstva  građena je po uputstvima tršćanskog ljekara Dimitrija Frušića, koji je u Beču sa Dimitrijem Davidovićem osnovao “Novine serbske”. 

Spiridon Gopčević mlađi je sačinio prvi urbanistički plan Cetinja, osnovao prvu observatoriju u Hrvatskoj i napisao opere koje su još uvijek na programu Brodveja.

 

Njegova otkrića i studije objavljivale su i divile im se najčuvenije svjetske revije. Po njegovom pseudonimu Leo Brener nazvan je najveći krater na Mjesecu. {gallery}1a1mihajlovic18{/gallery}

Evropski trgovački magnat i zaljubljenik u operu Jovan Riznić iz Trsta u Odesu dovodi grupu operskih pjevača. O tome u svom Evgeniju Onjeginu piše Puškin.

 

Začetnik italijanskog novinarstva u Americi i utemeljivač srpskog u Kaliforniji, bio je tršćanski Srbin Velimir Đelović.

 

Evgenije Popović je italijanski nacionalni heroj i jedan od faktičkih tvoraca italijanske moderne države, a Ljudevit Vuličević, mislilac i socijalista, jedan od osnivača i lidera sindikalnog organizovanja u Italiji “Societa Operaia”.

 

“Cilj knjige je da ponudi predlog novog, jedinstvenog i sofisticiranog konceptualnog modela upravljanja nacionalnim kulturnim nasljeđem van granica matice, modela kompatibilnog i interoperabilnog s drugim sistemima i da formira platformu za formulisanje preciznih misija, ciljeva i zadataka državnih organa i institucija u smislu očuvanja manjinskog kulturnog nasljeđa u inostranstvu. 

U tom smislu, ova knjiga ima univerzalni značaj, jer na jedinstvenom primjeru tršćanskih Srba razmatra tematiku razloga asimilacije, odnosno, u kakvim uslovima jedna manjinska zajednica, drugačijeg jezika, kulture i vjere od većine koja je okružuje, može da sačuva vlastiti identitet, svoje različitosti i specifičnosti i koliko dugo može da opstane; kakve joj okolnosti pogoduju, a kakve neumoljivo vode u asimilaciju u većinsko društvo, što znači utapanje i gubljenje identiteta; dokle idu granice integracije, a kada i zašto se ona neprimjetno pretvara u asimilaciju; da li su spomenici kulture odista toliko snažan epicentar kulturnog pamćenja u stanju da, u kriznim situacijama gubljenja veze sa maticom, budu stožer očuvanja kulturnog identiteta manjine; koji je istinski faktor očuvanja identiteta i koji je instrument kojim se to postiže. Istraživanje kulturnog pamćenja na primjeru tršćanskih Srba omogućava naučnu kritiku i usavršavanje dosadašnjih naučnih saznanja o aktuelnim sistemima očuvanja nacionalnog identiteta, kao i njihovu implementaciju u naučnu teoriju i praksu, ali i provjeru i usavršavanje do sada primjenjenih metoda, tehnika i instrumenata u istraživanju složenih sistema kulturnog pamćenja”, navodi Mihajlović.

 

Za promociju knjige u Kotoru ona se posebno zahvalila svom prijatelju Pavu Peruđiniju iz Zajednice Italijana Crne Gore, “koji je zadužio i Srbe i Italijane ovog kraja”.

“On je ne samo omogućio i inicirao moj dolazak ovdje, već je omogućio i predstavljanje knjige Vaska Kostića u italijanskom Senatu”, kazala je Mihajlović.

 

Ona se zahvalila konzulu Zoranu Dojčinoviću jer je Republika Srbijea omogućila objavljivanje knjige i izrazila očekivanje pomoći u štampanju izdanja na italijanskom jeziku.  

 

Zahvalila se domaćinima promocije u riznici SPC, ocu Momčilu Krivokapiću i ocu Nemanji Krivokapiću.

 

Po riječima medijatorke prof. Ljiljane Čolan iz Gimnazije Kotor, SPD Jedinstvo je imalo juče čast da promoviše doktorsku disertaciju Mile Mihajlović - „Kulturno pamćenje tršćanskih Srba“.

 

“Ova knjiga je jedinstvena naučna studija koja kroz teorijski i empirijski pregled samog naslova definiše dva pojma: kulturno pamćenje u dijaspori i čuvanje nacionalnog identiteta u dijaspori.

   Neosporno je da je svima nama sa ovih prostora oduvijek bila važna i nezaobilazna priča o značaju Trsta sa srpsku kulturu, kao što je samim tršćanskim Srbima bilo jako važno da sačuvaju svoj identitet, svoj jezik, vjeru i kulturu u okvirima jedne  druge kulture, hrišćanske doduše, ali ipak različite u odnosu na suštinu srpskog nacionalnog identiteta.

   Veze  „Jedinstva“ i Trsta su zabilježene od samog osnivanja našeg društva, od 1839.godine. Naime u Trstu, kao i u Odesi, u to doba djeluje uticajna bokeljska kolonija, bogati trgovci, pomorci, ljekari... Sve što je potrebno horu (notni materijal, razna znamenja, knjige, zastava...) nabavlja se u Trstu ili Odesi, a iz tih mjesta stiže i značajna finansijska pomoć, naročito za proslave kasnijih jubileja (90-godišnjce 1929, 100-godišnjice 1940).

   Jedinstvo je osnovano kao pjevačko društvo i u prvo vrijeme je nastupalo samo u muškom sastavu, koristeći note nabavljene iz Trsta. Prilikom osnivanja, na Božićnoj liturgiji, kao i u prvim godinama postojanja, pjevala se liturgija u tri glasa. Među notnim zapisima najpoznatija je liturgija br.3 , tršćanskog kompozitora Sinika. (Analizirajući partituru te Liturgije, uočava se latinična transkripcija napjeva, iako je original napisan na crkveno-slovenskom jezikom, i ćiriličnim pismom. Komentar stručnjaka, muzikologa i istoričara,  je da je sredinom 19.vijeka u Sabornom hramu Sv.Spiridona u Trstu na liturgiji pjevao isti hor koji je pjevao i u katoličkoj katedrali i u jevrejskoj sinagogi. U pitanju su bili profesionalni muzičari koji su se mogli prilagoditi potrebama naručioca, izgleda da i naš hor ide tim tragom danas)  

   Nekadašnja moć Bokelja u Trstu dolazila je do njihovog zavičaja kako u materijalnim dobrima, tako i u fantastičnim pričama i saznanjima da je većinski kapital Lojda trieštinskog bio u rukama Bokelja, značajna je bila materijalna i logistička pomoć tršćanskih Bokelja srpskim ustanicima, veličanstveni hram Sv.Spiridona i čitav kvart oko njega je u vlasništvu Bokelja...). Prezimena znamenitih tršćanskih Srba su poznata na prostoru Boke...Spiridon Gopčević poznati brodovlasnik i trgovac (njegov portret je u Pomorskom muzeju), dr Đorđo Nikolić čija bista je na ulazu Gradske bolnice u Trstu i danas, Nikola  Đurković rodom iz Perasta, školovan u Trstu, a proslavio se kao kompozitor Pančevačkog pjevačkog društva u Uspenskoj crkvi u Pančevu, Jovan Vućetić – predstavnik Lojda, Đorđe Vojnović, Marko Kvekić doktor prava...  Darinka Kvekić (kasnije kneginja Darinka, supruga kneza Danila je porijeklom iz Trsta). Pomenuću ostale porodice tršćanskih Srba: Kurtoviće, Gopčeviće, Kvekiće, Popoviće, Škuljeviće, Rizniće, Vučetiće, Vojnoviće, Nikoliće Opuhiće, Teodoroviće.

Materijalnu moć prati duhovna nadogradnja. Osim ponosnog hrama srpske duhovnosti crkve Sv.Spiridona, svakako treba pomenuti i osnivanje srpske škole „Jovan Miletić“, a nezaobilazna je priča i o srpskom štamparstvu u Trstu u periodu između 15.i 19.vijeka.

Ogromna privatna biblioteka porodice Teodorović i danas se čuva kao dragocjeni dio Biblioteke Srpske pravoslavne crkvene opštine u Trstu – biblioteka je čuvar kulturnog blaga neprocjenjive vrijednosti. A boravak u Trstu Dositeja („Vostani Serbie“ je tamo napisana), Njegoša (njegov susret sa učiteljem Dimitrijem Vladislavljevićem, susret sa Florom Fabri, pratnja Milorada Medakovića, pomoć Spiridona Gopčevića), Joakima Vujića pozorišnog pregaoca , lingviste Pavla Solarića, rodoljuba Ljudevita Vuličevića pjesnika romantizma dio je kosmičke bibliografije srpskog naroda. 

Kako se čuva  identitet možda najbolje ilistruje jedan zapis iz ove knjige o Ljudevitu Vuličeviću, najsloženijoj i najintrigantnijoj ličnosti svog doba ( Cavtat 1839 - Napulj 1916), franjevcu, pa otpadniku od tog reda, pa svešteniku, visokom intelektualcu, radničkom vođi, socijalisti, profesoru, teologu, filozofu, novinaru, pjesniku, rodom iz Cavtata, Srbinu po ocu i katoliku po majci, koji je stekao veliku književnu slavu. Zapis glasi: „Tragajući za bogom, nesmirena duša, odrekao se papstva i postao ’propovednik Jevanđelja“. Srpstva, kojem ga je majka (katolkinja iz Cavtata) naučila, ne odreče se nikada.“

 

Materijalno snažna dijaspora bila je siguran oslonac, ali i nesumnjiva potpora razvoju kulture, kulturnih vrijednosti i kulturnog identiteta matice.

 

Prestolonaslednik Aleksandar: „Tršćanski Srbi su bili ljudi neizmerne hrabrosti, izuzetnih sposobnosti, visoki profesionalci, moreplovci svetskog glasa, književnici, novinari, političari, ali i vizionari i preteče svetskog modernog poslovanja i osiguranja. Bogati, moćni, uticajni, bili su istinski evropski velikani za koje su duhovnost, znanje i vera bili u istoj ravni sa materijalnim statusom. Gotovo svi glavni nosioci srpskog nacionalnog preporoda prošli su kroz Trst u kom je učila, izrastala i formirala se plejada srpskih prosvetitelja“, kazala je Čolan.

 

Recenzenti knjige su prof. dr Milivoje Pavlović, prof.dr Zoran Mirković, prof. dr Dragan Nikodijević i prof. dr Momčilo Pavlović. 

 

Objavljivanje knjige omogućila je Uprava za saradnju s dijasporom i Srbima u regionu Ministarstva spoljnih poslova Republike Srbije. Kao najbolje prozno djelo, knjiga je dobitnik Povelje „Rastko Petrović“ za 2017, koju dodjeljuje Matica iseljenika Srbije i Srba u regionu.

                               

Povodom obilježavanja Svjetskog dana knjige i autorskih prava hercegnovska biblioteka, uz podršku Sekretarijata za kulturu i obrazovanje Opštine Herceg Novi, danas će predstaviti naučnu studiju dr Mile Mihajlović "Kulturno pamćenje tršćanskih Srba", čiji je izdavač Italijansko-srpsko društvo „Oltre il mare", sa sjedištem u Rimu.

 

"Utemeljena na iscrpnom istraživanju, knjiga predstavlja jedinstvenu sliku trovjekovne kulturne prošlosti Srba u Trstu, koji su od polovine 18. vijeka stekli basnoslovno bogatsvo i svjetski ugled kao pomorski kapetani, brodovlasnici, moćni trgovci, bankari, naučnici, političari, te ostavili bogato duhovno i kulturno nasljeđe. Posebno mjesto u studiji Kulturno pamćenje tršćanskih Srba pripada bokeljskim porodicama: Vojnović, Gopčević, Kvekić, Popović, Milinović, Vučetić, Nikolić.

Autor knjige dr Mila Mihajlović diplomirala je na čuvenom Konzervetorijumu Santa Ćećilija u Rimu i ostvarila uspješnu karijeru operske pjevačice, dugogodišnji je novinar Državne televizije Italije (RAI), dopisnik nekoliko štampanih i elektronskih medija iz Italije, prevodilac, autor šest knjiga istorijske sadržine, član Udruženja književnika Srbije, Udruženja novinara Srbije, Italijanskog udruženja prevodilaca, Novinarske komore Italije, Istorijske sekcije Srpskog lekarskog društva i dobitnik brojnih nagrada, između ostalih: Nagrada grada Zrenjanina, Specijalna italijanska književna nagrada „Čeruljo", Nagrada „Blagodarje" Udruženja književnika Srbije, a 2017. godine dodjeljene su joj „Zlatna značka" Kulturno-prosvetne zajednice Srbije i Nagrada „Rastko Petrović" za knjigu Kulturno pamćenje tršćanskih Srba. Živi u Rimu" – navodi se u najavi ove promocije JU Gradska biblioteka i čitaonica Herceg Novi.